Fiziksel yetersizliği olan lise öğrencilerinin ve işverenlerin ihtiyaç ve beklentilerinin rehabilitasyon psikolojik danışmanlığı kapsamında ele alınması: Bir gömülü teori çalışması

Abstract

Bu tez çalışmasının amacı rehabilitasyon psikolojik danışmanlığı kapsamında fiziksel yetersizliği olan öğrencilerin her bir gelişim alanına göre ihtiyaç ve beklentilerini, yaşadıkları sorunları, baş etme kaynaklarını, mesleki gelişimlerini derinlemesine keşfetmek ve yetersizliği olan bireyleri istihdam eden işverenlerin bu kapsamda görüşlerini alarak elde edilen verilere dayalı bir model geliştirmektir. Bu amaçtan hareketle nitel araştırma desenlerinden biri olan gömülü teori kullanılmıştır. Araştırma kapsamında katılımcıların belirlenmesinde amaçlı örnekleme yöntemlerinden benzeşik ve ölçüt örnekleme yöntemleri kullanılmış ve lise düzeyinde fiziksel yetersizliği olan 13 öğrenciyle ve 9 işverenle derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Veriler yarı yapılandırılmış görüşmelerle toplanmış ve veri toplama sürecinde araştırmacı tarafından geliştirilen “Görüşme Formu” kullanılmıştır. Verilerin analiz edilmesinde “MAXQDA 20” nitel veri analizi programından faydalanılmıştır. Süreçte gömülü teorideki veri analizi süreçleri takip edilmiştir. Veriler açık, eksen ve seçici kodlamaya göre ele alınarak analiz edilmiş, çekirdek kategori, kategoriler ve alt kategoriler oluşturulmuştur. Araştırma sonucunda fiziksel yetersizliği olan bireyler ve işverenler açısından “yetersizliğe sahip olmak” kavramı çekirdek kategori olarak belirlenmiştir. Bu çekirdek kategoriye bağlı olarak hem fiziksel yetersizliği olan bireyler boyutunda hem de işverenler boyutunda kategoriler ve alt kategoriler oluşturulmuştur. Çalışma sonucuna göre lise dönemindeki 14-18yaş arasındaki yetersizliği olan lise öğrencileri güçlü yönlerini keşfetmeye, etkili baş etme becerilerini öğrenmeye, etkili rol modellere ve destekleyici ilişkilere sahip olmaya ihtiyaç duymakta; eğitsel ve mesleki alanda başarılı olma ve yetenekleri doğrultusunda, diğer insanlara yardım edebilecekleri bir işe yerleşme şeklinde önemli beklentilere sahipken romantik alanda beklentilere sahip değildir. Her iki grup içinde sonraki çalışmalarda yapılabilecek uygulamalar ve araştırmalar için öneriler sunulmuştur.This thesis aims to explore the needs and expectations of students with physical special needs according to each development area, the problems they experience, their coping resources, and their professional development within the scope of rehabilitation psychological counseling and to develop a model based on the data obtained by taking the opinions of employers who employ individuals with special needs. For this purpose, embedded theory, which is one of the qualitative research designs, was used. Within the scope of the research, homogeneous and criterion sampling methods, which are purposeful, were used to determine the participants, and in-depth interviews were conducted with 13 students with physical special needs and nine employers at the high school level. The data were collected through semi-structured interviews, and the "Interview Form" developed by the researcher was used during the data collection process. “MAXQDA 20” qualitative data analysis program was used to analyze the data. In the process, data analysis processes in the embedded theory were followed. The data were analyzed according to the open, axis, and selective coding, and core categories, categories, and subcategories were created. As a result of the research, the concept of "having disability" was determined as the core category for individuals with physical special needs and employers. Depending on this core category, categories and sub-categories were created in the dimension of individuals with physical special needs and employers. According to the results of the study, high school students aged 14-18 with disabilities need to discover their strengths, learn effective coping skills, have effective role models and supportive relationships; While they have important expectations of being successful in the educational and professional field and settling in a job where they can help other people in line with their abilities, they do not have expectations in the romantic field. Suggestions for applications and research that can be done in future studies in both groups are presented.