Toplumsal düzen oluşturmaya ilişkin üç yaklaşım: Kant, Popper ve Sartre

Abstract

Bu yazı, aklı merkeze alarak toplumu düzenlemeyi amaçlayan üç farklı yaklaşımın ortaya koyduğu toplum tasarımlarından hangisinin ya da hangilerinin bilgisel bir temele sahip olduğunu göstermeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla, aklı biçimsel bir yapı olarak gören Kant’ın, aklı içerikli bir yapı olarak gören Popper’ın ve “dialektik akıl” olarak nitelendirdiği akıl anlayışıyla aklı bilgiyle varlık arasındaki ilgi olarak gören Sartre’ın toplum tasarımları serimlenerek, bu tasarımlardan Kant’ın toplum tasarımı önplana çıkarılacaktır. Kant’ın toplumsal düzen anlayışını dile getirdiği “amaçlar krallığı” düşüncesinin temeline koyduğu aklın ürünü olan ahlâk yasası, akıl sahibi olan bütün varlıkların istemelerini belirleyebilecek nitelikte olan bu tek yasa, onun toplum anlayışının bilgisel temelini oluşturur. Çünkü, Popper ve Sartre’dan farklı olarak, Kant’ta ahlâk yasasının varlıksal temeli olan akıl, nesnel geçerliliğe sahip olan, yani her insanda ortak olarak bulunan, insanı insan yapan biçimsel yapıdır. Başka bir ifadeyle Kant, nesnel geçerliliği, herkes için geçerliliği, toplum anlayışının merkezinde olan aklın temel özelliği olarak görür. Bununla da Kant, nesnel geçerliliği, bir varlık tarzı olarak düşüncede varolanlara ilişkin yargıların bilgiler olup olmadığının sınanabilmesi için bakılacak yer, temel yapar.

Ce travail a pour but de montrer lequel ou lesquels des trois projets sociaux qui visent la réorganisation des sociétés à partir de la "raison", se basent sur la connaissance. Dans ce cadre, il s'agira de développer essentiellement le projet social de Kant après avoir exposé succesivement le projet social kantien qui considère la "raison" comme structure formelle, le projet social popperien qui attribue à la "raison" une structure materielle, et celui de Sartre qui entend par la "raison" le rapport entre connaissance et être, ce qu'il nomme la "raison dialectique". L’idée de la “royauté des fins” chez Kant est le fondement de l’ordre social. Selon Kant, le fondement ontologique de l’ idée de la royauté des fins est d’une loi unique qui puisse déterminer la volonté de tous les êtres rationnels comme produit de la raison. Cette loi établie par Kant, il la nomme “la loi morale”. La loi morale comme produit de la raison est le fondement scientifique de la conception de l’ordre social kantien. Car, à la différence de Popper et de Sartre, la "raison" comme fondement ontologique de la loi morale chez Kant, acquiert une validité objective en tant que structure formelle qui fait de l'homme un homme. Autrement dit, Kant considère la validité objective, c'est-à-dire la validité chez chacun comme qualité principale de la "raison" qui occupe une place centrale dans son projet social; c’est par la qu’elle se transforme en fondement capable de vérifier la scientificité des jugements sur les étants en esprit en tant que maniere d’être.