Fahreddin Er-Râzî’de hüsn-kubh meselesi

Abstract

Bu çalışmada amaç, İslâm düşünce tarihinde farklı disiplinler tarafından ele alınan ve ahlâkî yargıları ifade eden “hüsn-kubh” kavramları noktasında, üstün bir yetkinliğe sahip olan Faherddin er-Râzî’nin düşüncelerini, muarızlarına karşı eleştirilerini, bu konudaki görüşlerini ve klasik kelâm düşüncesindeki görüşlerle arasındaki farklılık ve benzerlikleri tespit etmektir. Birinci bölümde, hüsn ve kubh meselesinin genel bir tasvirini çizmeye matuf olarak Fahreddin er-Râzî’den önce Mu‘tezile, Eş‘arî ve Mâtürîdî kelâm ekollerinin meseleye dair yaklaşımları, ayrışma noktaları ve kendi yorumlarını desteklemek için sunmuş oldukları argümanların incelemesi ele alınmıştır. İkinci bölümde ise, hüsn- kubh kavramlarının tanımı, kavramların tanımı noktasında Râzî’nin hasımlarına yönelik eleştirileri, ahlâkî epistemoloji, teklif-i mâ lâ yutâk (insan gücünü aşan sorumluluk) bağlamında hüsn-kubh, Allah’ın fiilleri ve hükümleri konusunda aklî hüsn-kubh yargısının geçersizliği üzerine Râzî’nin delilleri, aklen Allah’ı bilmenin ve O’na şükretmenin zorunlu olmadığı ve din gelmeden eşyanın hükmü konuları ele alınmıştır

The purpose of this study is to determine the thoughts, arguments and counter-arguments of Fakhr al-Din al-Razi on the moral issue of “ḥusn and qubḥ” (theodicy), which has been debated by many different schools throughout the intellectual history of Islam; and the proximity and remoteness of his views to those in classical kalam thought. Accordingly, the first chapter analyses the approaches of Mu‘tazilite, Ash‘arite and Maturidite schools towards the issue of theodicy, their points of divergence and the arguments to support their own ideas, in order to provide a better understanding of the earlier discussions before al-Razi. Subsequently, the second chapter is devoted to examine the terminology of theodicy and al-Razi’s criticism for them, moral epistemology, theodicy with respect to unbearable obligation (taklif ma la yutaq), al-Razi’s arguments for the invalidity of rationalisation of theodicy in Allah’s acts and commands, the unnecessity to rationally knowing the existence of Allah and praising Him, and lastly the predicament of things without revelation.