Yedi ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) diallel melezlerinin kimi tarımsal özelliklerinde heterosis

Abstract

Bu araştırma 7x7 diallel ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) melez populasyonun tane verimi ile bazı verim komponentleri ve protein oranlarının heterosis değerlerini belirlenmek amacıyla 2000-2001 yıllarında Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Araştırma ve Uygulama Çiftliği deneme alanlarında yürütülmüştür. Elde edilen 42 F1 melezi ve 7 ebeveyn 3 tekerrürlü olarak tesadüf blokları deneme desenine göre ikinci yıl ekilmişlerdir. Bitki boyu, başak uzunluğu, başakçık sayısı, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, 1000 tane ağırlığı ve protein oranları gibi özellikler incelenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre ele alınan ebeveyn ve melezler arasında incelenen tüm özellikler bakımından istatistiki olarak önemli farklılıklar bulunmuştur. İncelenen özellikler bakımından tüm F1 melez kombinasyonlarının ortalama değerleri tüm ebeveynlerin ortalama değerlerinden daha yüksek veya eşit miktarlarda olmuştur. Bitki boyu ve başakta tane sayısı dışında ele alınan diğer özelliklerde 20 tanenin üzerinde melez önemli düzeyde pozitif yönde heterosis göstermiştir. En yüksek protein içeriği 6x5 ve 7x5 (% 14.3) melezlerinden elde edilmiştir. Ele alınan tüm komponentler bakımından 1x4, 4x3 ve 6x4 melezleri pozitif yönde önemli heterosis değerleri göstermiştir. Bundan dolayı ileride hibrid ıslah programlarında kullanılmaları önerilmektedir.This research was carried out to determine the heterosis for grain yield, some of the yield components, protein contents in 7 x 7 diallel cross of bread wheat (Triticum aestivum L.) at Uludag University, Agricultural Faculty, Field Crops Department, Research and Training Centre in 2000 and 2001. The 7 parents and 42 F1 hybrids were grown in a randomised complete block design with 3 replications in the second year. Plant height, spike length, number of spikelet/spike, number of kernel/spike, kernel weight/spike, 1000 kernel weight and protein content were measured. The analysis of variance for each component resulted in significant differences among parents and hybrids. The mean of crosses for all components was higher than the mean of parents and/ or equal to parents. Over 20 crosses exhibited positive significant heterosis for all characters except number of kernel/spike and plant height. The crosses 6x5 and 7x5 had the highest protein content (% 14.3). The crosses 1x4, 4x3 and 6x4 had a positive and significant great potential for heterosis for the all components studied. Therefore, their use in hybrid programme in the future is suggested.