Coğrafi bilgi sistemi ve AHP ile arıcılık faaliyet alanları için arazi uygunluk değerlendirmesi: Bitlis/Türkiye örneği

Abstract

Arıcılık, biyoçeşitliliğe katkı sunarak kırsal kalkınmaya sağladığı destekten ötürü önemli bir faaliyet türüdür. Arıcılıktan elde edilen verimin arttırılabilmesi ve sürdürülebilirlik için bu faaliyet türünün yapılabileceği uygun yerlerin belirlenmesi gerekmektedir. Yapılan bu çalışmada, Bitlis ilinde Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ve Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemleri kullanılarak arıcılık için bir yer seçimi değerlendirme modeli önerilmektedir. Çalışmanın amacı yerel arıcılık faaliyetleri ile uğraşan kişilerin yanı sıra literatür verilerini de dikkate alan çok kriterli değerlendirmeye dayalı mekânsal bir karar destek sistemi oluşturmaktır. Çalışma ile Bitlis ili için arıcılığın yapılabileceği uygun alanlar belirlenmiştir. Çalışmada 11 kriter (84 alt kriter) seçilmiştir. Arıcılık faaliyetlerini olumsuz etkileyeceği için 5 alt kriter ise sınırlandırıcı olarak değerlendirilmiştir. Çalışmada arazi kullanımı/örtüsü, akarsulara mesafe, ortalama sıcaklık (mayıs-ağustos), NDVI, rüzgâr hızı (mayıs-ağustos), bakı, yükseklik, yağış (mayıs-ağustos), eğim, yola uzaklık ve elektrik hatlarına uzaklık kriterleri kullanılmıştır ve bu kriterlere ait tematik haritalar oluşturulmuştur. Değerlendirme kriterlerinin ağırlıklarının hesaplanmasında AHP yöntemi kullanılmıştır ve CBS ortamında ağırlıklı bindirme yöntemi ile arazi uygunluk haritası elde edilmiştir. Arazi uygunluk haritasında arıcılığın yapılabileceği çok uygun ve uygun alanların sırasıyla 1.620,02 km2 ve 2.003,81 km2, yüzey alanlarına sahip olduğu belirlenmiştir. Oluşturulan uygunluk haritasında en uygun yerlerin sırasıyla Mutki, Merkez, Hizan, Tatvan, Ahlat, Güroymak ve Adilcevaz ilçelerinde olduğu belirlenmiştir. Bu çalışma, arıcılık faaliyetleri ile uğraşan insanların haricinde sürdürülebilir tarım ve hayvancılık stratejilerinin oluşturulmasında, karar vericiler için de önemli bir kılavuz olacaktır.

Apiculture (Beekeeping) is a type of activity that stands out because it supports rural development by contributing to biodiversity. In order to increase the efficiency and sustainability of beekeeping, it is necessary to determine the suitable areas where this type of activity can be carried out. This study proposes a site selection evaluation model for beekeeping using Geographic Information System (GIS), and Multi-Criteria Decision Making (MCDM) methods in Bitlis province. The study aims to create a spatial decision support system based on the multi-criteria evaluation that considers the literature data and experts dealing with local beekeeping activities. The study determined suitable areas where beekeeping can be done in the province of Bitlis. 11 criteria (84 sub-criteria) were determined in the study. Five sub-criteria were considered restricted as they would adversely affect beekeeping activities. In the study, land use/cover, distance to rivers, average temperature (May to August), NDVI, wind speed (May to August), aspect, elevation, precipitation (May to August), slope, distance to road, and distance to power lines were used. Thematic maps belonging to the criteria were created. AHP was used to calculate the weights of the evaluation criteria, and a land suitability map was obtained using the weighted overlay method in the GIS environment. In the land suitability map, it has been determined that very suitable and suitable areas where beekeeping can be done have surface areas of 1.620,02 km2 and 2.003,81 km2, respectively. The suitability map created determined that the most suitable places were in Mutki, Merkez, Hizan, Tatvan, Ahlat, Güroymak and Adilcevaz districts, respectively. This study will be an essential guide for decision-makers in creating sustainable agriculture and livestock strategies, apart from people dealing with beekeeping activities.