Sigara içenlerde egzersizle oluşturulan oksidatif hasar ve antioksidan savunmaya E vitaminin etkisi

Abstract

Doku hasarı oluşumundaki rolleri ile SOR son yıllarda tıbbın ilgi çekici konularından biri haline gelmiştir. Yaşam için gerekli olan oksijen, SOR 'ne yol açtığı için toksik de olabilmektedir. SOR organizmada normal olarak meydana gelen biyokimyasal olaylarla oluştuğu gibi ısı, ışık, radyasyon, egzersiz, sigara ve stres gibi çeşitli dış kaynakların etkisi ile de meydana gelir. Günlük hayatımız sırasında ya da sportif faaliyetler içinde çeşitli fiziksel aktiviteler yapmaktayız. Şiddetli egzersizin SOR oluşumunu ve LPO'nu uyardığı bilinmektedir. Sigara dumanındaki peroksillerin de LPO'nu başlattığı ve oksidatif doku hasarına yol açtığı bilinmektedir. Oksidatif doku hasarını önlemede antioksidan defans sistemleri rol oynar ve bilindiği gibi Vit E dışarıdan alınan antioksidanlardan birisi hatta en önemlisidir. Bu çalışmada, sigara içenler ve içmeyenlerde egzersize bağlı gelişebilecek oksidatif hasarın karşılaştırılmasını ve Vit E'nin olası koruyucu etkisini değerlendirmeyi amaçladık. Çalışmamıza Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde ve Sağlık Meslek Yüksek Okulu'nda okuyan ve yapılan fizik muaynelerinde sağlıklı bulunan 18 ila 24 yaşlarındaki 36 erkek öğrenci gönüllü olarak katıldı. Gönüllüler kontrol grubu (K; n=9), sigara içen grup (S; n=8), Vit E alan grup (E; n=9) ve sigara içen ve Vit E alan grup (SE; n=8) olmak üzere dört gruba ayrıldı. Vit E takviyesi yapılan E ve SE grupları Vit E preparatı olarak Bilim İlaç firmasının ürettiği 200 mg' lık çiğneme drajelerinden (EVON drj.) dört hafta boyunca 400 mg/gün (1x2 sabahları) kullandı. Deneklere maksimal efor testini takiben konsentrik ve eksentrik tipte kasılmaları içeren tüketici egzersiz modeli uygulandı ve her gruptaki denekten egzersiz öncesi (I) ve egzersiz sonrası (II) olmak üzere ikişer defa kan alındı. Alınan kan örnekleri bekletilmeden otomatik kan sayım aletinde Hct, Hgb düzeyleri ile Lök ve Nötr sayıları belirlendi. LA, MDA, GPx, SOD, Ser ve Vit E düzeyleri ise spektrofotometrik yöntemlerle çalışıldı. Yaptığımız araştırmanın sonuçlarını kısaca şu şekilde özetleyebiliriz; 28 gün süre ile 400 mg/gün Vit E takviyesinin ve/veya sigaranın istirahat halinde MDA, SOD, GPx ve SER üzerine etkisi yoktur. Tüketici egzersizle birlikte dokulara ciddi bir sıvı kayması olmakta ve plazma volümünde önemli bir değişiklik gözlenmektedir. Bu nedenle egzersiz sonrası plazma parametreleri hemokonsantrasyona göre düzeltilmelidir. MDA düzeylerini yukarıda açıkladığımız gibi düzelttiğimizde, egzersiz sonrası (ll-D) MDA düzeylerinin gerçekte artmadığı ve bunun hemokonsantrasyona bağlı göreceli bir artış olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca sigara ve/veya Vit E'nin egzersiz sonrası plazma MDA düzeylerine etkisinin olmadığı saptanmıştır. Böylece, egzersizin LPO ve antioksidan savunma sistemleri üzerine etkisini araştırırken hemokonsantrasyonu mutlaka göz önüne almak gerekmektedir. Serum Vit E düzeyi tüketici egzersizle anlamlı bir şekilde azalmaktadır. Tavsiye edilen günlük dozda Vit E takviyesi ile, sadece sigara içmeyenlerde egzersize bağlı Lök göçü önlenmekte ve SOD aktivitesi egzersizin etkilerinden korunmaktadır. Bu da, günlük Vit E takviye dozunun tekrar belirlenmesine yönelik ileri çalışmalara gerek olduğunu düşündürmektedir.