Covid-19 sürecinde yakınlarını kaybeden bireylerde yas ve dini başa çıkma ilişkisi

Abstract

Yas, bireyin meydana gelen kaybın ardından verdiği fiziksel, duygusal, bilişsel ve davranışsal uyum tepkilerini ifade eden bir kavramdır. Yaşamın ayrılmaz parçası olan ölüm ile gelen kayıplar sonrasındaki yas süreci, özellikle geri dönülmezliği sebebiyle insanları en çok etkileyen duygusal deneyimlerdendir.2019 yılının Aralık ayında Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan ve ardından tüm dünyaya yayılan Covid-19 salgını ile beraber gelen kısıtlamalar, kişilerin hayatını pek çok yönden olumsuz etkilemiştir. Türkiye’yi de aynı zamanda etkisi altına alan Covid-19 salgını, pekçok farklı yas yaşantısı meydana getirmiştir. Covid-19 salgının hızlı bir şekilde yayılmasının ardından ani ve beklenmedik ölümlere sebebiyet vermesi, kişilere travmatik deneyimler yaşatmıştır. Nitel araştırma yöntemiyle yürütülen araştırmamızda 27-65 yaşları arasında değişen ve kendisinin Müslüman olduğunu ifade eden 4’ü erkek 6’sı kadın olmak üzere 10 katılımcı bulunmaktadır. Araştırmamız Covid-19 salgınının getirdiği kısıtlamalardan kaynaklanan zorluklar içerisinde yakınlarını kaybeden bireylerin, kayıp öncesi yakınları hastanede iken neler hissettiklerini, kayıp ardından meydana gelen yas tepkilerinin süreçle nasıl etkilendiğini, cenaze-taziye süreçlerini ve başvurdukları dini başa çıkma unsurlarının yas süreçlerine etkisini incelemektedir. Araştırmamız, salgın dönemine bağlı kısıtlamalardan dolayı yakınları ölmeden önce onlarla helalleşememenin, cenazelerdeki bazı ritüellerin eksik olmasının veya cenazeye katılamama durumlarının yas sürecinde kabullenmeyi zorlaştırdığını göstermiştir. Cenazelerinde ritüel eksikliği yaşamayan ve helalleşebilen bireylerin daha sağlıklı bir yas süreci geçirdikleri gözlemlenmiştir. Araştırmamızın sonuçlarına göre katılımcılar kaybı kabullenmek ve acılarını hafifletmek için kader-ahiret inancı, imtihana sabır ve teslimiyet, Kuran okuma ve zikir, kabir ziyareti, şükretme, rüyalar ve affetme gibi dini başa çıkma unsurlarına başvurmuşlardır.Mourning is a concept that expresses the physical, emotional, cognitive and behavioral adaptation reactions of the individual following the loss. The mourning process that occurs after the losses that come with death, which is an integral part of life, is one of the emotional experiences that affect people the most, especially due to its irreversibility. The restrictions that came with the Covid-19 epidemic, which emerged in Wuhan, China in December 2019 and then spread all over the world, had a negative impact on people's lives in many ways. The Covid-19 epidemic, which also affected Turkey, has created many different mourning experiences. Following the rapid spread of the Covid-19 epidemic, causing sudden and unexpected deaths has caused people to experience traumatic experiences. In our study, which was conducted with qualitative research method, there were 10 participants, 4 of whom were men and 6 of whom were women, aged between 27-65 years and who stated that they were Muslim. Our research examines how individuals who lost their relatives in the difficulties arising from the restrictions imposed by the Covid-19 pandemic felt while their relatives were in the hospital before the loss, how the mourning reactions that occurred after the loss were affected by the process, the funeral-condolence processes, and the effect of the religious coping elements they used on their mourning processes. Our research showed that not being able to say goodbye to their relatives before they died due to the restrictions related to the pandemic period, missing some rituals at funerals or not being able to attend the funeral made it difficult to accept the loss. It was observed that individuals who did not experience ritual deficiencies in their funerals and who were able to make peace with their relatives had a healthier mourning process. According to the results of our research, participants used religious coping elements such as belief in fate and the afterlife, patience and submission to trials, reading the Qur'an and dhikr, visiting the grave, gratitude, dreams and forgiveness to accept the loss and alleviate their pain.