Arap dilinde iştikâk olgusu bağlamında Ebû İshâk ez-Zeccâc ve Tefsîru Esmâillâhi’l-Hüsnâ adlı eseri

Abstract

Hicrî üçüncü yüzyılın sonu ve dördüncü yüzyılın başlarında yaşayıp Klasik Arap edebiyatının öncü dil âlimlerinden olan Ebû İshâk ez-Zeccâc (ö. 311/923) Abbâsî dönemine şahitlik eden lügat ve gramer âlimlerinden olup dönemin mümtaz şahsiyetlerinden biridir. O, gramer ve lügat bilgisine oldukça önem vermekte, bu iki ilmin gerekliliğini vurgulamaktadır. Zira bir kelimeyi doğru anlamamak olası birçok yanlışı beraberinde getirmektedir. Zeccâc, sağlam bir kavrayışın esas anahtarının mana bilgisi olduğunu belirtmektedir. Allah’ın 99 isminin kelime türetme yöntemlerinden biri olan iştikâk kısımlarından iştikâk-ı sağîr ile nakledildiği Tefsîru esmâillâhi’l-hüsnâ adlı eser, “el-esmâü’l-hüsnâ” konusunda ele alınan ilk müstakil eser niteliğindedir. Araştırmamız Zeccâc ve Arap dilinde iştikâk olgusu çerçevesinde söz konusu eserin incelenmesini hedeflemektedir. Bu bağlamda ilk olarak iştikâk olgusuna yer verilecek, daha sonra Zeccâc’ın biyografisine değinilecektir. Son olarak eserin muhtevası ve ana konuları ele alınarak eser detaylı bir şekilde irdelenecektir.

Abu Ishâq Al-Zajjâj (d. 311/923), one of the pioneer linguists of Classical Arab Literature, who lived during the end of Hegira third and at the beginning of fourth century, and who witnessed Abbasid period, is one of the lexicon and grammar scholars and prominent figure of the period. He gives great importance to grammar and lexicon knowledge, and emphasizes the necessity of both sciences because not understanding a word accurately brings many mistakes with itself. He states that the essential key to firm grasp is the knowledge of meaning. His work, called Tafsir al esmâillah al-hûsnâ, where ishtiqaq al-sagir, part of ishtiqaq, one of the word generation methods of 99 names of Allah, is the first independent work that studies “esma al-hûsnâ”. This study targets to investigate the abovementioned work in terms of ‘Zajjaj’ and ‘ishtiqaq theory’ in ‘Arab’ language. Within this context, in this master dissertation, initially, ‘ishtiqaq’ fact will be given place and then the biography of Zajjac will be studied. Finally, the content and basic subjects of the work are going to be discussed and the work will be studied in detail.