Vergi ceza hukuku bağlamında ne bis in idem ilkesinin nitel analiz yöntemi ile incelenmesi ve karşılaştırmalı değerlendirilmesi

Abstract

Ne bis in idem ilkesi; bir kişinin işlediği bir fiilinden dolayı yalnızca bir kez yargılanması ve bir kez cezalandırılması olarak tanımlanabilir. Bu ilke tek bir fiil ile birden fazla vergi kabahati veya vergi suçu işleyen mükelleflerin iki defa yargılanması ve cezalandırılmasını önleyerek onlara önemli bir güvence sağlamaktadır. Ne bis in idem ilkesi, Türk vergi ceza hukukunda olduğu gibi uluslararası hukukta da dikkate alınan önemli bir ilkedir. Bu nedenle, tezde vergi ceza hukukunda ne bis in idem ilkesi incelenmiş ve karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Tezin amacı; vergi ceza hukuku alanında ortaya çıkan uyuşmazlıklarda ne bis in idem ilkesini Türk içtihatları ve AİHM kararları çerçevesinde incelemek, bunlarda ilkenin okunmasını ve yorumlanmasını nitel analiz yaparak karşılaştırılmalı olarak değerlendirmektir. Tezde, literatür taramasının yanı sıra nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. İncelenen kararlar, AİHM-HUDOC’un resmi web sayfası ile LEXPERA veri tabanından alınmış ve tam sayım yöntemi uygulanarak tespit edilmiştir. Bu kapsamda AİHM’ye ait 17, AYM’ye ait 4, Danıştay’a ait 48 ve Yargıtay’a ait 8 olmak üzere toplam 77 mahkeme kararı MAXQDA 24 Analytics Pro yazılımı ile analiz edilmiştir. Yapılan çalışma sonucunda; Türk içtihatlarında vergi kabahatleri ve vergi suçlarına verilen cezaların ayrı nitelikte olduğu ve ne bis in idem ilkesinin ihlali sayılmadığı tespit edilirken, AİHM kararlarında tek bir fiile verilen cezalar ile ilgili yargılamada mükerrerlik olması durumunda ne bis in idem ilkesinin ihlal edildiğine karar verildiği tespit edilmiştir.The principle of ne bis in idem; It can be defined as a person being tried only once and punished once for an act they have committed. This principle provides an important assurance to taxpayers who commit more than one tax misdemeanor or tax crime with a single act, preventing them from being tried and punished twice. The principle of ne bis in idem is an important principle that is taken into account in international law as well as in Turkish tax criminal law. Therefore, in the thesis, the principle of ne bis in idem in tax criminal law is examined and evaluated comparatively. The aim of the thesis; to examine the principle of ne bis in idem in disputes arising in the field of tax criminal law within the framework of Turkish case law and ECtHR decisions, and to evaluate the reading and interpretation of the principle comparatively by making qualitative analysis. In addition to the literature review, content analysis method, which is one of the qualitative research methods, was used in the thesis. The reviewed decisions were taken from the official website of the ECtHR-HUDOC and the LEXPERA database and were determined by applying the full counting method. In this context, a total of 77 court decisions, 17 of which belong to the ECtHR, 4 of the Constitutional Court, 48 of the Council of State and 8 of the Court of Cassation, were analyzed with MAXQDA 24 Analytics Pro software. As a result of the study; In Turkish jurisprudence, it has been determined that the penalties given for tax misdemeanors and tax crimes are of a separate nature and are not considered a violation of the principle of ne bis in idem, while in the decisions of the ECtHR, it has been determined that the principle of ne bis in idem is violated in case of duplication in the proceedings regarding the penalties given to a single act.