Sosyal baskınlık yönelimi ve hayvansal protein tüketimi arasındaki ilişkide meşrulaştırıcı mitlerin ve motivasyonların etkisi: Vegan, vejetaryen ve hepçil örneklemlerde incelenmesi

Abstract

Bu tez çalışmasında insanların hayvansal protein tüketimi (et ve süt kaynaklı) SBT perspektifinden incelenmiştir. İnsanların SBY düzeyleri ve hayvansal protein tüketimleri arasındaki ilişkide önemli olan türcülük, et tüketimine dair gerekçelendirmeler ve et tüketim motivasyonlarının etkisi irdelenmiştir. İki ayrı araştırmadan oluşan bu tez çalışmasının ana kısmında hipotez sınamaları ve araştırma sorusuna dair analizlerle beraber ilk kez Türkçe olarak kullanılacak ölçüm araçlarının psikometrik özelliklerine dair analizler gerçekleştirilmiştir. İkinci çalışmada araştırmada kullanılan ölçüm araçların psikometrik özellikleri tekrar sınanmıştır. Ana çalışmanın örneklemi vegan, vejetaryen ve hepçil beslenme tarzlarını takip eden 15-66 yaş aralığındaki (Ort. = 27.11, SS = 8.49) 447 katılımcıdan, ikinci çalışmanın örneklemi ise 18-46 yaş aralığındaki (Ort. = 22.25,SS = 4.09) 228 katılımcıdan oluşmaktadır. Tüm örneklemde yapılan analizde hayvansal protein tüketim miktarı ve SBY arasındaki ilişkide türcülük, et tüketim gerekçelendirmeleri ve et tüketim motivasyonlarının aracı rolü tespit edilmiştir. Hepçil, vejetaryen ve vegan beslenme tarzlarını takip eden katılımcıların et ve süt kaynaklı hayvansal protein tüketimlerinin altında yatan faktörler ayrı ayrı incelenerek en güçlü yordayıcı etkiye sahip değişkenler irdelenmiştir. Beklenenin aksine hepçil örneklemde SBY et kaynaklı hayvansal protein tüketimini yordamamıştır fakat modele kontrol değişkeni olarak eklenen sosyo ekonomik düzey tarafından yordanmıştır. Ayrıca, hepçil örneklemde SBY süt ürünleri kaynaklı hayvansal protein tüketimini yordamıştır. Vejetaryenlerde et kaynaklı tüketim SBY tarafından yordanırken, süt kaynaklı tüketimde yordayıcı etki görülmemiştir. Vegan örneklemde ise genel olarak et tüketim gerekçelendirmeleri ve motivasyonlar yordayıcı etkiye sahiptir. Genel olarak, meşrulaştırıcı mitlerin SBY’ye göre hayvansal kaynaklı protein tüketimini belirleyen daha güçlü değişkenler olduğu sonucuna varılmıştır.In this study, consumption of animal protein (meat and dairy sources) was examined from the perspective of SDT. The roles of speciesism, justifications for meat consumption, and meat consumption motivations, which are important in the relationship between SBY and animal protein consumption, were examined. In the main part of this thesis study, which consists of two separate studies, analyses were carried out on the psychometric properties of the measurement tools to be used in Turkish for the first time, along with hypothesis tests and analyses related to the research question. Inthe second part, the psychometric properties of the measurement tools were tested again. The sample of the main study consists of 447 participants, who are vegan, vegetarian, and carnivore, aged 15 to 66 (M = 27.11, SD = 8.49), and the sample of the second study consists of 228 participants, aged 18 to 46 (M = 22.25, SD = 4.09). The results showed that the mediating role of speciesism, meat consumption justifications, and meat consumption motivations in the relationship between the amount of animal protein consumption and SBY was determined. Meat and dairy-based animal protein consumption by omnivores, vegetarians, and vegans was examined separately to detect the variables with the strongest predictive effect. In the omnivore sample, SDO did not predict consumption of meat-sourced animal protein, but it did predict consumption of dairy-sourced animal protein. Although meat-based consumption was predicted by SDO in vegetarians, no predictive effect was observed in dairy-based consumption. At last, in the vegan sample, meat consumption justifications and motivations generally have a predictive effect.