Abbâsî sarayında bir oportünist şair: Ebû Dülâme (ö.161)

Abstract

Klasik Arap edebiyatının önde gelen mizah şairlerinden Ebû Dülâme Zend b. Cevn el-Esedî el-Eşca‘î el-Ezdî (ö.161), Emevî Hilafetinin son dönemiyle Abbasi hilafetinin kuruluş dönemlerine şahitlik eden “muhadram şairler” kadrosunun en seçkin üyelerinden biridir. Abbasi hanedanının üç kudretli halifesi es-Seffâh, el-Mehdi ve el- Mansûr’un, her daim meclislerinde görmeyi arzuladığı, anekdot ve şiirlerini dinlemekten zevk aldığı muzip bir nüktedandır. Özel menfaati için kurguladığı hikâyeleri, uydurduğu rüyaları sayesinde bahsi geçen halifelerin iltifat ve teveccühlerine mazhar olmuş; hayatı boyunca da menfaat temini için izlediği türlü entrika ve stratejilerin meyvelerini toplamıştır. Çevresinde cereyan eden her hadiseyi, akıl almaz taktiklerle kendi lehine çevirebilen Ebû Dülâme sıradan bir “tufeylî” olmayıp, mizah yeteneği ile şiir dehasını başarıyla harmanlayan usta bir şair ve birinci sınıf bir nüktedandır. İşte bu tezde, klasik edeb kaynaklarında azımsanamayacak nüktesi bulunan; birinci el teracim ve tabakat eserlerinde, klasik Arap tarihi kaynaklarında dağınık da olsa hakkında epeyce bir malumat bulunan Şair Ebû Dülâme’nin sosyo-kültürel bir portresi sunulmaya çalışılmıştır.

Abo Dolama Zand b. Cawn al-Asadi al-Ashcai al-Azdi (died 161) is one of the most distinguished members of the "muhadram poets" cadre, who witnessed the last period of the Umayyad Caliphate and the establishment periods of the Abbasid Caliphate. He is a mischievous humorist that the three mighty caliphs of the Abbasid dynasty, es-Seffah, al- Mahdi and al-Mansur, always wanted to see him in their assemblies and enjoyed listening to his anecdotes and poems. By means of the stories and dreams he made up for his private benefit, he received the compliments and favors of the aforementioned caliphs and throughout his life reaped the fruits of his intrigues and strategies he followed for the sake of gaining benefits. Abo Dolama, who can turn every situation in his favor through unbelievable tactics, is not an ordinary "tufayli", but rather a master poet and first-class humorist who successfully mixes his jokes and wits with his poetic genius. In this thesis, a socio-cultural portrait of the poet Abo Dolama will be tried to be presented, and the distinctive lines of the poet and his witty identity will be highlighted.