Yatırım indirimi ve Türkiye uygulaması

Abstract

Çalışmamızın konusunu teşkil eden yatırım indirimi, yatırımın maliyetine etkide bulunarak yatırımın karlılığını arttıran, bu bakımdan işletme dönemini ilgilendiren bir teşvik tedbiri olarak kendini gösterir. Devlet, hazırladığı plan ve programlarda belirttiği sahalara yatırım yapan fert veya teşebbüslere böyle bir imkan vermekle hem yaptıkları yatırımların karlılığını arttırmak, hem de onları kalkındırılması öngörülen faaliyet alanlarında yatırım yapmağa teşvik etmektedir. Bu bakımdan yatırım indiriminin, kalkınmaya hizmet edebilecek istihsal kollarında bir sınırlamaya gitmemesi diğer teşvik tedbirlerine nazaran kapsamı çok daha geniş bir vergi teşvik tedbiri olduğunu gösterir. Bu çalışmanın amacı, yatırım indirimi müessesesini incelemek, gerek gelişmiş gerekse az gelişmiş ülkelerde, özellikle memleketimizde taşıdığı öneme işaret etmektir. Yatırım indirimiyle güdülen amacın çok yönlü olması ve tesirlerinin toplam yatırım hacmini olduğu kadar müteşebbislerin yatırım kararlarını da etkilemesi bu konunun iktisat politikası tedbiri olarak ne kadar büyük bir önem taşıdığını gösterir. Memleketimizde, ilk uygulandığı 1963 yılından 1974 yılına kadar üzerinde en çok tartışmalar yapılan bir konu olan yatırım indirimi; ekonomi, kamu maliyesi, işletme ekonomisi, siyaset bilimi, vergi hukuku, muhasebe ve psikoloji gibi çok çeşitli bilim dallarını yakından ilgilendirmektedir. Çalışmamız teorik olduğu kadar uygulama ile de ilgilidir. Konu mahiyeti itibariyle iktisat politikasını ilgilendirmekle beraber vergi kanunlarında yer alan hükümlere göre uygulanması, çalışmamızda ekonomi ve vergi hukuku dallarına, bilhassa vergi tekniği ile ilgili hususlara ağırlık vermemizi gerektirmiştir. Ancak diğer bilim dallarına da zaman zaman değinilmektedir. Üç bölümden oluşan çalışmamızın ilk bölümünde, temel kavramlar ele alınarak yatırım indiriminin tanımı, amacı, gerek toplam yatırım hacmine, gerekse teşebbüslerin yatırım kararlarına olan tesirleri, aynı amacı gerçekleştirmek için kullanılabilen diğer tedbirlerle ilişkisi üzerinde durulmuş ve değerlendirilmesi yapılmıştır. Yabancı ülke uygulamalarına yer veren ikinci bölümde, yatırım indirimi ile ilgili uygulama metodlarına kısaca değinilmiş, bilhassa Batı Avrupa ülkelerinde uygulanan yatırım indirimi adı altında yer alan tedbirler incelenmiştir. Üçüncü ve son bölümde, Türkiye'de Vergi Reform Komisyonunun hazırladığı tasarıda yer alan hükümler ile kabul edilen yatırım indirimi sistemine yer verilmiştir. Bu bölümde, Türkiye'de uygulanan yatırım indiriminin ekonomi ve teşebbüsler yönünden analizi yapılmıştır. Yapılan tahliller, yatırım indirimi uygulama sonuçları ile ilgili ayrıntılı verilerin olmaması ve bu tedbirlerin etkinliğini değerlendiren incelemelerin bulunmaması nedeniyle, elde mevcut istatistiki bilgi ve imkanlarla sınırlanmış olduğundan, bu bilgilerden faydalanarak mümkün olan sonuçlar çıkarılmağa çalışılmıştır.