“Okuma kültürü-dijital okuma farkındalık programının” özel eğitim ve sınıf öğretmeni adaylarının okuma kültürü ve dijital okuma farkındalık düzeyleri üzerindeki etkisinin belirlenmesi

Abstract

Okuma kültürü; bireyin okumayı hayatının bir parçası olarak kabul etmesi, içselleştirmesi ve bir yaşam biçimi haline dönüştürmesidir. Günümüzde insanlar, hem okuma kültürünü içselleştirmeye hem de teknolojiyle birlikte gelen dijital okumaya uyum sağlamaya çalışmaktadırlar. Okuma kültürünün oluşumunda, erken çocukluk dönemi kritik bir dönem olsa da her yaşta ve her dönemde okuma kültürünün desteklenmesi ve geliştirilmesi büyük bir öneme sahiptir. Bu araştırmanın amacı, “Okuma Kültürü-Dijital Okuma Farkındalık Programının” sınıf öğretmenliği ve özel eğitim bölümü öğretmen adaylarının okuma kültürü ve dijital okuma farkındalık düzeyleri üzerindeki etkisinin belirlemektir. Araştırmada, amaç ve alt problemler dikkate alınarak hem nicel hem de nitel araştırma yöntemlerinin bir arada kullanılmasına imkân veren “karma araştırma yöntemi” kullanılmıştır. Karma araştırma yöntemi desenlerinden iç içe (gömülü) desen ile çalışılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Bursa Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesinde 2020-2021 eğitim-öğretim yılında özel eğitim ve sınıf öğretmenliği lisans programlarında öğrenim görmekte olan 1., 2., 3. ve 4. sınıf öğretmen adayları oluşturmaktadır. Basit seçkisiz örnekleme yoluyla belirlenen 462 öğrenciden toplanan verilerle çalışma grubu, 23 gönüllü öğrenci ile de program grubu oluşturulmuştur. Araştırmada, program grubundaki öğretmen adaylarına 10 haftalık toplamda 20 ders saati süren çevrimiçi “Okuma Kültürü-Dijital Okuma Farkındalık Programı” uygulanarak öntest-sontest tek gruplu deneysel desen ile nicel veriler toplanmıştır. Verilerin analizinde, SPSS programından yararlanılmıştır. Analizlerde aritmetik ortalama (x̄), standart sapma (ss), minimum, maksimum istatistikî değerleri hesaplanmış; öğretmen adaylarının okuma kültürü ve dijital okuma tutumlarının öntest-sontest puan ortalamaları arasında anlamlı fark olup olmadığını belirlemek için de Wilcoxon işaretli sıralar testi yapılmıştır. Program grubundan gönüllü olan 10 öğretmen adayı ile de eğitimlerden sonra yüz yüze görüşmeler yapılarak nitel veriler elde edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, hem okuma kültürü hem de dijital okuma öntest-sontest puan ortalamaları arasında istatistikî açıdan anlamlı fark bulunmuştur. Ayrıca görüşmelerden elde edilen sonuçlara göre, okuma kültürü etkinliklerinin öğretmen adaylarına bireysel gelişim okuma ilişkileri, temel okuma becerileri, görsel okuma becerileri ve kitap seçimleri üzerinde etki etmiştir. Öğretmen adaylarını “kelime hazineleri, arkadaş seçimleri, akademik başarıları, diksiyonları, okuma hızları, okuma amaçları, sebep-sonuç ilişkisi kurmaları ve eleştirel okumaları, resim/tablo/grafikleri incelemeleri ve yorumlamaları, kitap tercihlerinde önerilerden, yazarlardan faydalanmaları” gibi daha birçok şekilde olumlu açıdan etkilediği ortaya konulmuştur. Dijital okuma etkinliklerinin ise öğretmen adaylarına bireysel gelişim okuma ilişkileri, temel okuma becerileri, görsel okuma becerileri ve dijital kitap seçimleri üzerinde etki etmiştir. Öğretmen adaylarını “bilgiye ulaşma hızı, güncel bilgiler, ortam sınırsızlığı, akademik başarı, okuma hızı, bilgiyi paylaşma, bilgiye ulaşma yolları, göz sağlığı, dijital/e-kitap okuma ve inceleme, dijital kitap tercihlerinde önerilerden ve görsellerden yararlanma” gibi daha birçok şekilde olumlu açıdan etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçlar, uygulanan programın öğretmen adaylarının okuma kültürü ve dijital okuma farkındalık düzeyleri üzerinde olumlu yönde etkisi olduğunu göstermektedir.

Reading culture is the individual's accepting reading as a part of his life, internalizing it and turning it into a lifestyle. Today, people are trying to both internalize the reading culture and adapt to digital reading that comes with technology. Although early childhood is a critical period in the formation of reading culture, it is of great importance to support and develop reading culture at all ages and in all periods. The purpose of this research is to determine the effect of the "Reading Culture-Digital Reading Awareness Program" on the reading culture and digital reading awareness levels of the candidates teacher of the primary school and special education department. In the research, "mixed research method" was used, which allows both quantitative and qualitative research methods to be used together, considering the purpose and sub-problems. Among the mixed research method designs, the nested (embedded) design was used. The study group of the research consists of 1st, 2nd, 3rd and 4th grade candidates teacher studying in special education and primary school undergraduate programs at Bursa Uludag University Faculty of Education in the 2020-2021 academic year. The study group was formed with the data collected from 462 students determined by simple random sampling, and the program group was formed with 23 volunteer students. In the study, quantitative data were collected with a pretest-posttest single-group experimental design by applying the online "Reading Culture-Digital Reading Awareness Program", which lasted 20 lesson hours in total for 10 weeks. SPSS program was used in the analysis of the data. In the analysis, arithmetic mean (x̄), standard deviation (ss), minimum and maximum statistical values were calculated; Wilcoxon signed-rank test was used to determine whether there was a significant difference between pretest-posttest mean scores of candidates teacher' reading culture and digital reading attitudes. Qualitative data were obtained by conducting face-to-face interviews with 10 teacher candidates who volunteered from the program group after the training. According to the results of the research, a statistically significant difference was found between the pretest-posttest mean scores of both reading culture and digital reading. In addition, according to the results obtained from the interviews, the effects of reading culture activities on teacher candidates on individual development reading relationships, basic reading skills, visual reading skills and book choices; it has been concluded that such as "vocabulary, friend choices, academic achievement, diction, reading speed, reading purposes, establishing cause-effect relationships and critical reading, examining and interpreting pictures/tables/graphics, benefiting from suggestions and authors in book preferences" has been found to affect positively in many ways. On the other hand, digital reading activities have shown prospective teachers on individual development reading relationships, basic reading skills, visual reading skills, and digital book choies; it has been concluded that such as "speed of accessing information, updated information, unlimited media, academic success, reading speed, sharing information, ways of accessing information, eye health, digital/e-book reading and reviewing, paper waste, benefiting from suggestions and visuals in digital book preferences” has been found to affect positively in many ways. These results show that the applied program has a positive effect on candidates teacher' reading culture and digital reading awareness levels.