17. yüzyılda Bursa’da eğitim-öğretim hizmetlerine yönelik vakıflar

Abstract

Beşikten mezara kadar her vatandaşın bir vesileyle yararlandığı vakıflar, kurum olarak Osmanlı Devleti’nin vazgeçilmez birer parçasıydılar. Osmanlılar, vakıfların devlet ve toplum için sağladığı faydaları görerek bu kuruma devletin kuruluşundan itibaren geniş bir işlerlik kazandırdılar. Topluma hizmetleri sayılamayacak kadar çok olan vakıfların bir faydası da eğitim-öğretim alanındaydı. Bu çalışma, 17. yüzyılda Bursa’da eğitimöğretim hizmetlerine yönelik vakıfları ortaya koymayı amaçlamakta olup “Sıbyan Mekteplerine Yönelik Vakıflar” ve “Medreselere Yönelik Vakıflar” olmak üzere iki ana bölümden oluşmaktadır. İlgili bölümlerde eğitimöğretim amacıyla kurulan vakıflarda örgün eğitimle ilgili okul (darüttâlim, mektep, medrese vb.), öğretmen (müderris) ve öğrencilere (talebe-i ulûm) ilişkin vakıflarla ilgili sayısal bilgiler verilecek ve değerlendirmeler yapılacaktır. Ayrıca bunlar için belirlenmiş vakıf şartları (gelirler/ tahsisatlar) sıralanacaktır. Temel kaynak olarak 17. Yüzyıl Bursa Şer’iyye Sicilleri (BŞS) ve Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA)’nde bulunan vakıf kayıtları kullanılmıştır.

The wakfs, from which almost every individual used to benefit from birth to death, were an indispensable part of Ottoman public life. Appreciating the benefits the wakfs brought to the state and people, Ottomans made those institutions perfectly functional starting from the foundation of the state. One major service given by wakfs, among countless others, was in the realm of education and instruction. The present study aims at giving an account of the wakfs established in the Seventeenth-Century Bursa with purposes directed to educational and instructional services and includes two sub-sections: “Wakfs Concerning Children’s Schools”, and “Wakfs Concerning Medresses”. Statistical information about the number of schools, medresses, teachers, and students sponsored by the educational wakfs in provided. Additionally, the means maintained and the conditions of use stipulated by the wakfs, such as revenues, payments and accommodations are laid down. This study is based on the Shari’a Court Records of Seventeenth-Century Bursa and Wakf Records at the Archive of the General Directorate of Pious Foundations.