Afrika ülkelerinde coğrafi işaretler: Senegal örnek olayı

Abstract

Fikri Mülkiyet Hakları içerisinde gösterilen ve Dünya Ticaret Örgütü Uruguay Round’a bağlı olarak Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması (TRIPS) ile ortaya çıkan coğrafi işaretler (Cİ) esas olarak belli coğrafi alana ait ürünlerin kalitesi ve kökeni ile ilişkilendirilmesini sağlayarak, ürünlerin bilinirliğini artırmakta ve onlara spesifik özellikler atfedilmesini sağlamaktadır. Cİ sistemi, ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel avantajları bakımından yerel kalkınmada önemli bir araç olarak uluslararası alanda kabul görmektedir. Bu araştırma kapsamında Cİ’ler ile ilgili dünya genelindeki uygulamalara hem teorik hem de pratik açıdan değinilmiş, Afrika ülkeleri kapsamında OAPI ve ARIPO bölgesel anlaşmaları göz önüne alınarak mevzuatları ve mevcut durumları araştırılmıştır. Araştırmalar sonucunda Afrika’nın Cİ’ler alanında önemli bir potansiyele sahip olduğu belirlenmiştir. Ancak yetersiz yasal düzenlemeler ve bilimsel çalışmalar nedeniyle çok sayıda ürünün tescil edilemediği ve Cİ’lerin potansiyel avantajlarından faydalanılamadığı saptanmıştır. Çalışmada ele alınan diğer konu Senegal’de seçilen yöresel ürünler için Cİ potansiyelinin değerlendirilmesi ve bu ürünlerin öncelik sırasına konulmasıdır. Cİ potansiyelini ölçmeye yönelik olarak yöre ile bağlantı, üretici örgütlerinin varlığı ve gücü, tanınırlık, ürünün yerel kalkınmaya olacak potansiyel katkısı, pazarlanabilirlik, ihracat potansiyeli ve analiz edilebilirlik olmak üzere 7 değerlendirme kriteri ile ilgili veriler anket yoluyla toplanmış ve Analitik Hiyerarşi Süreci yöntemi ile analiz edilmiştir. Analizler sonucunda kriterler açışından Cİ için başarı şansı en yüksek olan ürünler; Niayes soğanı (3,847), Mango kent (3.396), Kazamans balı (3.080), Kazamans madd (2.935), Yett Senegal (2.361), Kus-kus Fajut (2.323) ve Fonyon Senegal (2.244) olarak belirlenmiştir.Considered as part of the intellectual property rights and resulted from the world trade organisation's Urugay Round agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property (TRIPS), Geographical Indications (GIs) are products whose quality is associated with a certain geographical place giving them reputation and specific characteristics. GI system is internationally recognised as an important tool for rural development with concerns about its economic, social and environmental opportunities. In this study, practices towards GIs in the world were viewed in the theoretical and practical framework, and within the scope of African countries legislations and current situations of GIs were examined based on OAPI and ARIPO regional agreements. From the researchs, it was found that Africa has an important potential products for GIs. However, due to insufficient legal regulations and scientific works many of their products are not registered, and consequently the advantages from GIs could not be taken. Another subject of the study is to evaluate potentials for GIs of local products selected in Senegal and place these products in the priority order. In measuring potentials for GIs of these products, data were collected through a questionnaire regarding to 7 evaluation criterias (link with the region, existence and power of producers organization, recognition, contribution to local development, marketability, export potential and analyzability) and analyzed with Analytical Hierarchy Process (AHP) method. As a result of the analysis, the products with the highest chance of success for GIs based on the criterias are Niayes onion (3,847), Mango kent (3,396), Kazamans honey (3,080), Kazamans madd (2,935), Yett Senegal (2,361), Kus-kus Fajut (2,323) and Fonyon Senegal (2.244).