Gençlere yönelik yaşçılık olgusunun dehşet yönetimi kuramı çerçevesinde incelenmesi

Abstract

Evrensel bir kategori olmasına rağmen yaşa dayalı bir önyargı olan “yaşçılık” ve onun alt alanlarından birisi “gençlere yönelik yaşçılık (GYY)” diğer önyargı biçimlerine kıyasla yeterince incelenmemiştir. Yapılan az sayıdaki çalışma gençlerin yaş ayrımcılığı yaşadığını ve gençlere yönelik (GY) ayrımcılığın, ileri yaştaki yetişkinlerdeki gibi maddi, psikolojik ve fiziksel alanlarda sorunlara neden olduğunu ortaya koymaktadır. İlgili tezde GY yaşçılığa dair kuramsal ve nedensel açıklama getirmek, yaşçılığı farklı yaş gruplarında incelemek amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, yaşçılık alan yazınında sıklıkla başvurulan Dehşet Yönetimi (DY) kuramı ve kuramın temel mekanizmalarından olan kültürel dünya görüşü (KDG) mekanizması seçilmiştir. Buradan hareketle KDG için oluşturulan tehdit ve savunma senaryolarının etkililiği ve GYY’i etkileyebileceği düşünülen yaş döneminin ve yaşla özdeşleşme düzeylerinin olası etkileri ön çalışmada incelenmiştir. Sonuçlara göre KDG senaryoların etkili olduğu görülürken, yaş ile özdeşleşme düzeyinin etkisi bulunamamıştır. Ön çalışmada yaşçılığın ana uygulayıcıların yetişkinler ve en olumlu tutumlara sahip olanların ise yaşlılar olduğu bulunmuştur. KDG senaryo türüne göre de GYY’in değiştiği KD görüşlerine yönelik tehdit algılayan bireylerin GY daha olumsuz tutumlara sahip olduğu bulunmuştur. Ana çalışmada ölümlülük belirginliği (ÖB) manipülasyonu ile GYY incelenmiştir. Bulgular incelendiğinde yaş grubu ve ÖB temel etkileri anlamsız bulunurken etkileşim etkisi anlamlı bulunmuştur. Buna göre ön çalışma bulgularından farklı olarak ölümlülüğü hatırlayan yaşlıların GY en olumsuz tutumlara sahip olan grup olduğu, yetişkinlerin ise GY en olumlu tutuma sahip olduğu görülmüştür. Ön çalışma ve ana çalışma bulguları incelendiğine GYY’de kültürel yapının payının yadsınamaz olduğu görülmektedir. Sonuçlar GYY uygulayıcılarının çoğunlukla yetişkinler ve gençler olduğu, ÖB ve KDG savunmasının GYY üzerinde anlamlı etkisi olduğu bulunmuştur. Gençlere yönelik yaşçılığın etkenlerine dair elde edilen bu bulgular; DY kuramı ve kültürel dünya görüşü bağlamında tartışılmıştır.Ageism is a universal category of prejudice based on age. However, ageism against young people (AYP) isn't as well researched as other forms of prejudice. Few studies suggest that young people (YP) may experience ageism, which can lead to similar financial, psychological, and physical difficulties as those faced by older adults. Study drew on Terror Management (TM) theory, which is often mentioned in ageism literature and considers cultural worldview (CW) explanatory level as one of its fundamental levels. Preliminary study examined effectiveness of scenarios created for CW and the possible effects of identification with age levels (IAL) on AYP. Study found that CW scenarios were effective, but there wasn’t significant difference in IAL. Preliminary study found that adults were primary practitioners of AYP, and elders had the most positive attitudes. Additionally, AYP varied depending on type of CW scenario, and individuals who perceived threats totheir cultural worldview had more negative attitudes towards YP. Study examined AYP using Mortality Salience (MS) manipulation. Main effects of age group and MS were found insignificant, while interaction effect was significant. Findings of the preliminary study differ from current observation. Elders who remembered mortality had the most negative attitudes towards YP, while adults had the most positive attitudes. Preliminary and main studies suggest that cultural structure significantly affects AYP. Study found that AYP practitioners were mostly adults and young people and that MS and CW defense had significant impact on AYP. Findings are discussed in the context of TM theory, ageism, and cultural context.