Vergi uyuşmazlıklarının idari aşamada çözüm yollarının vergi ahlakına etkileri: Bursa örneği

Abstract

Vergi sistemlerinin karmaşıklığı ve sürekli değişen vergi mevzuatı, vergi mükellefleri ile vergi idaresi arasında çeşitli uyuşmazlıkların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bu tür uyuşmazlıklar, mükelleflerin vergi yükümlülüklerini yerine getirme konusundaki istekliliklerini ve devlete olan güvenlerini olumsuz yönde etkilemektedir. Vergi uyuşmazlıklarının adil, hızlı ve şeffaf bir şekilde çözülmesi, bu olumsuz etkilerin en aza indirilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Adil bir çözüm süreci, tarafların haklarının korunmasını ve her iki tarafın da eşit bir şekilde değerlendirilmesini sağlamaktadır. Hızlı çözüm süreçleri, mükelleflerin üzerindeki belirsizlik ve stresten hızlıca kurtulmalarına yardımcı olurken, şeffaflık ise süreçlerin açık ve anlaşılır olmasını sağlayarak mükelleflerin sisteme olan güvenini pekiştirmektedir. Bu üç unsurun bir arada bulunması, vergi ahlakının korunması ve geliştirilmesi açısından kritik bir rol oynamaktadır. Vergi ahlakı, mükelleflerin vergiye gönüllü uyum sağlamaları ve yükümlülüklerini yerine getirme konusundaki istekliliklerini ifade etmektedir. Bu nedenle, vergi uyuşmazlıklarının çözüm süreçleri, genel olarak vergi sisteminin etkinliği ve mükelleflerin sisteme olan güveni üzerinde doğrudan bir etkiye sahip olmaktadır. Bu çalışmada vergi uyuşmazlıklarının idari aşamada çözüm yollarının vergi ahlakına etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Tez kapsamında Bursa’da faaliyette bulunan meslek mensuplarına toplam 403 anket uygulanmıştır. Yapılan anket sonucunda ortaya çıkan veriler faktör analizine tabi tutulmuştur. Bu analiz sonucunda Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlere göre Türkiye’de vergi uyuşmazlıkların idari aşamada çözüm yollarının vergi ahlakına doğrudan hem olumsuz hem olumlu etkilerinin olduğu tespit edilmiştir. Dolayısıyla vergi kanunlarında değişikliklerin mükelleflerin ve vergi idaresinin işbirliğiyle hayata geçirilmesi, vergi uyuşmazlıklarının idari aşamada çözüm yollarının vergi ahlakında bozulmaya yol açan özel durumların dikkate alınması gerekmektedir.

The complexity of tax systems and the constantly changing tax legislation lead to various disputes between taxpayers and tax authorities. Such disputes can negatively impact taxpayers' willingness to fulfill their tax obligations and their trust in the state. Resolving tax disputes fairly, quickly, and transparently is of great importance to minimize these negative effects. A fair resolution process ensures the protection of the parties' rights and the equal evaluation of both sides. Quick resolution processes help taxpayers quickly alleviate uncertainty and stress, while transparency ensures that processes are open and understandable, thereby reinforcing taxpayers' trust in the system. The presence of these three elements together plays a critical role in maintaining and developing tax morale. Tax morale refers to the willingness of taxpayers to voluntarily comply with taxes and fulfill their obligations. Therefore, the resolution processes of tax disputes have a direct impact on the overall effectiveness of the tax system and the trust of taxpayers in the system. This study examines the impact of administrative resolution methods of tax disputes on tax morale. Within the scope of the thesis, a total of 403 surveys were conducted with professionals operating in Bursa. The data obtained from the surveys were subjected to factor analysis. As a result of this analysis, it was determined that according to Certified Public Accountants, the administrative resolution methods of tax disputes in Turkey have a direct effect on tax morale. Therefore, it is necessary to implement changes in tax laws through the cooperation of taxpayers and the tax administration, and to identify special conditions that cause deterioration in tax morale in the administrative resolution methods of tax disputes.