Kutadgu Bi̇li̇g’de tasvi̇rî fi̇i̇ller

Abstract

Tasvirî fiil yapıları dilimizde anlamı güçlendirmek ve zenginleştirmek için kullanılan düzenli, ulaçlı birleşiklerdir. Türk dilinin en eski yazılı belgelerinden itibaren kullanılan bu yapılar o dönemlerden bu yana anlam açısından çeşitlilik göstermektedir. Dil tarihimizde çok önemli bir yeri olan Kutadgu Bilig adlı eseri Tasvirî fiiller açısından incelediğimizde de bu çeşitlilik kendini açıkça göstermektedir. Özel kuruluş yapıları ve anlam değerleri olan bu fiiller; zaman zaman birbirlerinin görevini üstlenmekte, zaman zaman tasvir anlamını yapıya aktarmadan biçim olarak bu yapıyı yansıtmaktadır. Kimi zaman sözlük anlamlarını yapıya katan Tasvirî fiiller, kimi zaman da birleşik yapıyı biçimce oluşturarak yapının vermesi gereken anlam dışında kalıplaşmış, özel bir anlam kazanmaktadır. Kutadgu Bilig’de belirlemeye çalıştığımız bu çeşitlilik ve kaymaların Türk dilinin her döneminde ve alanında çalışılıp ortaya konması gerekmektedir.

Descriptive verbs are used in our language as adverbial joints in order to strenghten and enrich the meaning. These joint structures can be observed even in the earliest Turkish texts. They show variations in meaning since then. This is very well exemplified in one of the prominent masterpieces in Turkısh language, namely, Kutadgu Biliq. Descriptive verbs, which have specific structures and acceptations, are sometimes used alternately. They sometimes reflect this structure morphologically without having descriptive meanings. Descriptive verbs convey their lexical meanings to the joint structure in some cases while giving a figurative meaning to it in others. These variations and alternate usages observed in Kutadgu Biliq should also be studied in other phases and works of Turkish language.