Şehristânî'nin Mefâtîhu'l-Esrâr ve Mesâbîhu'l-Ebrâr adlı tefsirindeki yöntemi
Loading...
Date
2023-10-27
Authors
Arpa, Recep
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Bursa Uludağ Üniversitesi
Abstract
"Şehristânî'nin Mefâtîhu'l-Esrâr ve Mesâbîhu'l-Ebrâr Adlı Tefsirindeki Yöntemi" isimli bu tez üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde tezin ana konusuna altyapı oluşturması ve Şehristânî'nin ilmi şahsiyetinin oluşmasında içinde bulunduğu çevrenin rolünü ortaya koymak amacıyla yaşadığı asrın siyâsî, ilmî ve sosyo-kültürel durumu ele alınmış, daha sonra İslam tarihi, tabakât ve terâcim kaynakları ışığında Şehristânî'nin hayatı, eserleri ve ilmî şahsiyeti hakkında bilgi verilmiştir. Yine bu bölümde Mefâtîhu'l-esrâr ve mesâbîhu'l-ebrâr'ın on iki bölümden oluşan Mefâtîhu'l-furkân fî ilmi'l-Kur'ân isimli mukaddimesi başta olmak üzere eserin genel bir tanıtımı yapılmış, muhtevası ana hatlarıyla tahlil edilmiş, Mefâtîhu'l-esrâr'ın Şehristânî'ye âidiyeti noktasında ortaya çıkan bazı şüpheleri ortadan kaldırmak suretiyle eserin Şehristânî'ye âidiyeti kesinleştirilmeye çalışılmıştır. Ayrıca bu bölümde tefsirin kaynakları tespit edilirken Şehristânî'nin mezhebî kimliğiyle alakalı iddiaları da göz önünde bulundurarak 'esrâr' kısmının kaynaklarının tespitine daha fazla önem verilmiştir. Mefâtîhu'l-esrâr, 'Sünnî tefsîr' ve 'Şiî/Bâtınî te'vîl' şeklinde isimlendirdiğimiz eklektik anlayışla yazılmış bir tefsirdir. Bu sebeple tezimizin ikinci bölümünde Mefâtîhu'l-esrâr'ın Sünnî/Ortodoksî tefsir anlayışının hakim olduğu bölümlerin tefsir metodu rivâyet, dirâyet ve ulûmu'l-Kur'ân yönünden incelenmiştir. Üçüncü ve son bölümde ise Mefâtîhu'l-esrâr'ın büyük çoğunluğunu oluşturan 'Şiî/Bâtınî te'vîl' boyutu ele alınmış ve bizzat müellif tarafından Ehl-i Beyt kaynaklarının referans alınarak meydana getirildiği ifade edilen 'esrâr' kısmında yer alan Şiî ve Bâtıniyye/İsmâiliyye'ye özgü irfânî te'vîle dair örneklere yer verilmiştir.
This research, titled "Shahristānī's Method in Mafātīḥ al-asrār wa-maṣābīḥ al-abrār" consists of three chapters. The first chapter discussed the political, scientific, and socio-cultural situation of the century in which he lived. So, the role of the historical context in the formation of Shahristānī's intellectual personality is analyzed, and also, a basis for the main subject of there search is constructed. Then in the light of Islamic history, ṭabaqāt and tarājim sources, his life and works, as well as his scientific personality, are presented. Again in this section, a general introduction to the work, especially "Mafātīḥal-furqān fī ʿilm al-Qurʾān", the preface of the work, which consists of twelve chapters, is made and its contentis analyzed regarding its main topics. It is attempted to be certain that the work belongs to Shahristānī, by removing some doubts about the author of Mafātiḥ al-asrār. Furthermore, in this section, while determining the sources of the commentary, greater emphasis is placed on determining the sources of the 'mystery' part, taking into account the claims about Shahristānī's sectarian identity. Mafātīḥ al-asrāris a commentary written in an eclectic approach known as 'Sunnī tafsīr' and 'Shiʿī/Bāṭinītaʾwīl'. Given that, the exegesis method of the sections in which Mafātīḥ al-asrā's Sunnī/Orthodox commentary understanding is dominant is examined in terms of narration (riwāya), reasoning (dirāya) and ulūm al-Qurʾān in the second part of there search. In the third and last chapter, the dimension of 'Shīʿite/Bāṭinī taʾwīl', which constitutes the vast majority of Mafātīḥ al-asrār, is discussed. Besides, examples of irfānī ta'wīl, peculiar to the Shīʿite and Bāṭiniyya/Ismāʿiliyya, are addressed in the 'asrār' section, which is constructed by referring to the Ahl al-Bayt sources, as stated by the author himself.
This research, titled "Shahristānī's Method in Mafātīḥ al-asrār wa-maṣābīḥ al-abrār" consists of three chapters. The first chapter discussed the political, scientific, and socio-cultural situation of the century in which he lived. So, the role of the historical context in the formation of Shahristānī's intellectual personality is analyzed, and also, a basis for the main subject of there search is constructed. Then in the light of Islamic history, ṭabaqāt and tarājim sources, his life and works, as well as his scientific personality, are presented. Again in this section, a general introduction to the work, especially "Mafātīḥal-furqān fī ʿilm al-Qurʾān", the preface of the work, which consists of twelve chapters, is made and its contentis analyzed regarding its main topics. It is attempted to be certain that the work belongs to Shahristānī, by removing some doubts about the author of Mafātiḥ al-asrār. Furthermore, in this section, while determining the sources of the commentary, greater emphasis is placed on determining the sources of the 'mystery' part, taking into account the claims about Shahristānī's sectarian identity. Mafātīḥ al-asrāris a commentary written in an eclectic approach known as 'Sunnī tafsīr' and 'Shiʿī/Bāṭinītaʾwīl'. Given that, the exegesis method of the sections in which Mafātīḥ al-asrā's Sunnī/Orthodox commentary understanding is dominant is examined in terms of narration (riwāya), reasoning (dirāya) and ulūm al-Qurʾān in the second part of there search. In the third and last chapter, the dimension of 'Shīʿite/Bāṭinī taʾwīl', which constitutes the vast majority of Mafātīḥ al-asrār, is discussed. Besides, examples of irfānī ta'wīl, peculiar to the Shīʿite and Bāṭiniyya/Ismāʿiliyya, are addressed in the 'asrār' section, which is constructed by referring to the Ahl al-Bayt sources, as stated by the author himself.
Description
Keywords
Şehristânî, Mefâtîhu’l-esrâr, İsmâilî, Bâtınî yorum, Tefsir, al-Shahrastānī, Mafātīh al-asrār, Ismā’īlī, Esoteric commentary, Tafsir
Citation
Arpa, R. (2023). Şehristânî'nin Mefâtîhu'l-Esrâr ve Mesâbîhu'l-Ebrâr adlı tefsirindeki yöntemi. Yayınlanmamış doktora tezi. Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.