Anlam kavramını 21. yüzyıl mimarlığı üzerinden okumaya yönelik bir yaklaşım

Abstract

21. yüzyıla geçişte yaşanan paradigma değişimi birçok alanda kendini hissettirirken, değerlerin, kuralların, anlamların da dönüşümüne neden olmaktadır. Günümüz koşullarında yeni bir anlam okuma önerisi geliştiren bu çalışma, mimarlığın bu bağlamda bir araç olabileceği görüşünü ileri sürmektedir. Mimarlık, son iki yüz yılda yaşadığı üç temel kırılma anı ile şekillenirken, bilimsel, felsefi, estetik ve teknolojik düşünce ile ekonomik, politik, kültürel – toplumsal ve çevresel değer sistemlerinde yaşanan değişimlerden yoğun olarak etkilenmiştir. Endüstri Devrimi'nin tanımladığı ilk kırılma 18. yüzyıla işaret ederken, 2. Dünya Savaşı'nın etkileriyle birlikte 1960'larda toplumsal ve politik yapıda yaşanan değişim ikinci kırılmayı oluşturmaktadır. Üçüncü kırılma ise, Enformasyon Devrimi'nde temellenen ve 1990'larda yoğun olarak etkisi görülen teknolojik gelişmelerdir. Bilgisayar ve internetin getirdiği olanaklarla birlikte, her zamankinden çok daha fazla ilişkili hale toplumsal yapılar, ağ toplumu kavramının ön plana çıkmasına neden olmuştur. Mimarlıkta da temsil - tasarım araçlarında, tasarım - üretim süreçlerinde ve tasarımcıda yaşanan değişimler bu kapsamda önem kazanmaktadır. İlişkiselliğin her alana yayıldığı bu dönemde, anlam kavramını ortaya koymaya yönelik bu çalışmada da, ağ bilimi mantığında temellenen ağ düşüncesi ile ilişkisel bir bakış açısı benimsenmiştir. Bu bağlamda anlam kavramını okumaya yönelik kavramsal bir ağ oluşturulmuş, bu ağdan 21. yüzyıl mimarlığına ilişkin ön plana çıkan kavramlar ikili temalar halinde irdelenmiştir. Çalışmada, sorunsalın tariflendiği, amaç, kapsam ve yöntemin açıklandığı giriş bölümünden sonra, anlam kavramına genel yaklaşımların ele alındığı ve bu yaklaşımların mimarlıkta yansımalarının irdelendiği ikinci bölüm yer almaktadır. Üçüncü bölümde, 20. yüzyılda yaşanan paradigma değişimi kapsamında 21. yüzyıl mimarlığını daha üst ölçekten etkileyen gelişmeler, düşünce ve değer sistemlerinde olmak üzere iki başlıkta ele alınmaktadır. Günümüz mimarlığında yaşanan değişimlerin yorumlandığı dördüncü bölümde, öncelikle tarihsel süreklilik içinde mimarlığın son iki yüz yıl içinde deneyimlediği üç temel kırılma incelenmekte; daha sonra ise, temsil-tasarım araçlarında, tasarım-üretim sürecinde ve tasarımcıda yaşanan değişimler ortaya konmaktadır. Beşinci bölümde 21. yüzyıl mimarlığı üzerinden yeni bir anlam okuma önerisin oluşturulmaktadır. Bu bağlamda ilk olarak gerçekleştirilen odak grup ve derinlemesine birebir görüşmeler değerlendirilmekte, daha sonra hem tezin genel yaklaşımına hem de anlam okuma önerisine katkı sağlayan ağ düşüncesi ve ağ bilimine dair değerlendirmeler yapılmaktadır. Anlam kavramına ilişkin oluşturulan kavramsal ağ ortaya konduktan sonra, 21. yüzyıl mimarlığını tanımlamaya yönelik önerilen bir grup tema irdelenmektedir. Altıncı bölüm olan sonuç bölümünde ise, tez çalışmasının sürecine ve sonuçlarına ilişkin değerlendirmeler yapılmaktadır.

While the paradigm shift experienced in gradation to 21.st century is adumbrating itself at lots of areas, it almost causes conversion of values, rules and meanings. This study that improves a new reading of semantics proposal in today's conditions, presents the opinion that the architecture may be an instrument, in this regard. Architecture was being affected intensively in evolutions occurred in scientific, philosophic, aesthetics and technological thought with economic, political, cultural - social and environmental value systems while shaping by three main turning points through the last two centuries. The first rupture that is determined by the Industrial Revolution gives indication to 18th century, and the second rupture at 1960's, can be considered as the conversion in the social and political constitution affected by the Second World War. The third rupture is the technological developments based on the Information Revolution; those affects are intensively seen at 1990's. Social structures those are becoming more relevant by the opportunities of the computer and internet, cause network society come into prominence. In architecture, the conversions at representation - design instruments, design - production processes and designers become significant. In this period that relationally expands in every area, a perspective based on network science dialectic was assimilated in the study intended for presenting the notion of meaning. Concordantly, in order to read the notion of meaning, a conceptual network was established, the concepts those came into prominence from this network was examined as dual themes concerning 21st century architecture. In this study, after the introduction part that the problematic is identified, aim, content and method is explained, the general approaches to notion of meaning and the reflections of these approaches to the architecture are concerned in the second part. At the third part, the constitutions those affected the 21st century architecture at upper scale within the paradigm shift in the 20th century concerned in two chapters as thought and value systems. The transformations in today's architecture are interpreted at the forth part. First three main ruptures that architecture is experienced at the last two centuries in historical continuity are examined, and then the conversions in representation - design instruments, design - production processes and designers are mentioned. At the fifth part, a new proposal of reading of meaning is constituted over 21st century architecture. Concordantly, at first focus group and one to one interviews are considered and then, evaluations are made about network thought and network science those contribute the general approach of the thesis and also reading of meaning proposal. After conceptual network which is related to meaning concept is presented, a group theme proposed to declare 21st century architecture, is examined. At the final sixth part, evaluations aimed at the processes and the results of the thesis are done.