Arşiv belgeleri ışığında Bursa Murâdiye Külliyesi

Abstract

Osmanlı Devleti’nin ilk başkenti olan Bursa, sultanlar tarafından yaptırılan ve vakıf sistemiyle işletilen külliyeler sayesinde kısa sürede gelişmiştir. Bursa’daki selâtin külliyelerinin son halkasını teşkil eden Murâdiye Külliyesi 15. yüzyılın ilk yarısında Sultan II. Murad tarafından inşa ettirilmiştir. Başlangıçta cami, medrese ve imaretten müteşekkil olan külliye, bünyesine türbe, hamam, mektep, muvakkithâne, misafirhâne, han, şadırvan ve çeşme gibi birimlerin eklenmesiyle kompleks bir yapı haline dönüşmüştür. Bu birimler zaman içerisinde çeşitli sebeplerle tamire muhtaç duruma gelmiş ve yapılan restorasyon çalışmalarıyla ayakta kalmayı başarmıştır. Külliyenin ekonomik kaynağını vakfa ait gelirler teşkil etmiştir. Külliyedeki din, eğitim-öğretim ve sosyal yardımlaşma gibi hizmetler yeterli sayı ve düzeydeki personelle yürütülmüştür. Bu çalışmada külliyeyi oluşturan yapıların fizikî durumu ve süreç içerisinde geçirdikleri tamirler ve masrafları; külliye vakfının gelir kaynakları, gider kalemleri ve bazı yıllardaki kâr-zarar durumları; külliyenin yönetim ve denetim biçimi, görevli kadrosu, personel maaşları, personelin tayin ve azilleri, görev süreleri ve gelir düzeyleri arşiv belgeleri ışığında araştırılarak Murâdiye Külliyesi’nin fizikî, ekonomik ve sosyal yapısı analiz edilmiştir.

Bursa, the first capital of the Ottoman Empire, developed in a short time thanks to the kulliyes built by the sultans and operated through the waqf system. Murâdiye Kulliye, which constitutes the last circle of the sultan's kulliyes in Bursa, it was built in the first half of the 15th century by Sultan Murad II. The kulliye, which initially consisted of a mosque, madrasah and imâret, turned into a complex structure with the addition of units such as tombs, baths, school, temporary lodges, guesthouses, inns and fountains. These units have come into need of repair over time for various reasons and have managed to survive with the restoration works carried out. The economic source of the complex was the revenues of the waqf. Services such as religion, education and social assistance in the kulliyes were carried out with sufficient number and level of personnel. In this study, the physical condition of the structures that make up the kulliye and the repairs and costs they have undergone during the process; the physical, economic and social structure of Murâdiye Kulliye was analyzed by investigating the income sources, expense items and profit-loss situations of the kulliye in some years, the management and supervision style of the kulliye, the staff, the salaries of the personnel, their appointments and dismissals, their tenure and income according to the archive documents.