Sabahattin Ali'nin Kuyucaklı Yusuf adlı romanında biçim birimsel, sözlüksel ve söz dizimsel çatı

Abstract

Dil denilen sistemli, doğal yapıda ifadenin birden çok yolla verilme niteliği dilin gelişmişlik seviyesiyle doğrudan ilişkilidir. Tekdüze anlatımdan sıyrılmak, duygu ve düşünceleri daha estetik sunmak gibi amaçlarla dilin tüm imkânlarından yararlanma isteği özellikle edebi metinlerde kendini göstermektedir. İletinin sunulmasında farklı yöntemlerin yadsınması ise konunun dar bir alanda sıkışmasına ve dilin ifade zenginliğinin akademik düzlemde tespit edilememesine neden olmaktadır. Çatı konusunda da bu ulamın sistemde gösterilme yöntemleri açısından bazı sorunlar bulunmaktadır. Türkçe, eklemeli yapısı gereği biçim birimsel yolla çatı ulamını yansıtmaya daha uygun olsa da sözlüksel ve söz dizimsel yöntemlerin kullanıldığı bilinmektedir. Biçim birimsel yöntemde söz konusu ulamı yansıtan çatı eklerinden, sözlüksel yöntemde sözcüğün anlamsal işlevinden, söz dizimsel çatıda eklerden cümleden büyük birliklere kadar pek çok dil biriminden yararlanılır. Tez çalışmasında dil malzemesi olarak kullanılan Sabahattin Ali’nin “Kuyucaklı Yusuf” adlı romanında sözü edilen çatı kurma yöntemlerinin tümü tespit edilmiştir. Eserin açık, anlaşılır bir dille yazılmasının yanında yazarın eserde eğitim düzeyi düşük kişilerle eğitimli kişileri konuşturduğu bölümlerde farklı söyleyiş özelliklerini tercih etmesiyle çeşitli cümle yapıları sistemde kodlanma olanağı bulmuştur. Bu yapılar içinde tüm çatı oluşturma yöntemleri de yer almaktadır. Seslerden cümleüstü birimlere kadar tüm dil araçlarının duygu ve düşünceyi tek başına yansıtmaktan uzak olması nedeniyle ve dilin hemen tüm anlatım inceliklerinin, sözü sunma kıvraklığının gözler önüne serilmesi amacıyla araştırma sürecinde bağlam ve anlambilimi temel alarak bu çalışmayı hazırlamak ihtiyaçtan ziyade bir zorunluluk haline gelmiştir. Bu tez çalışmasının, özellikle sözlüksel ve söz dizimsel yöntemle sunulan çatı ulamı konusunda toparlayıcı bir çalışma olduğu düşünülmekte, dil araştırmalarına katkı sağlaması umulmaktadır.

The ability to express in a systematic, natural structure called language in more than one way is directly related to the level of development of the language. The desire to benefit from all the possibilities of the language for purposes such as getting rid of monotonous expression and presenting feelings and thoughts more aesthetically manifests itself especially in literary texts. The denial of different methods in presenting the message causes the subject to be stuck in a narrow field and the richness of expression of the language cannot be determined at the academic level. There are also some problems in terms of the methods of displaying this category in the system regarding the voice. Although Turkish is more suitable for reflecting the voice category in a morphological way due to its agglutinative structure, it is known that lexical and syntactic methods are used. In the morphemetic method, many linguistic units are used, from the affixes that reflect the category in question, from the semantic function of the word in the lexical method, from the affixes in the syntactic voice to the sentence to major units. All of the voice methods mentioned in Sabahattin Ali's novel "Kuyucaklı Yusuf", which was used as a language material in the thesis study, were determined. In addition to the fact that the work is written in a clear and understandable language, various sentence structures have the opportunity to be coded in the system, as the author prefers different utterances in the sections where the people with low education level and educated people speak. All voice methods are also included in these structures. It has become a necessity rather than a necessity to prepare this study on the basis of context and semantics in the research process in order to reveal almost all the subtleties of expression and agility of the language, since all language tools from vocals to supra sentence units are far from reflecting emotions and thoughts on their own. This thesis is thought to be a summative study, especially on the voice category presented with lexical and syntactic methods, and it is hoped that it will contribute to language research.