Akıl temelli normativite teorileri ile hukuki pozitivizmin bağdaştırılması

Abstract

Hukuki pozitivizmin önemli eksiklerinden biri olarak hukukun normatifliğini açıklayamaması gösterilir. Çalışma bu eksikliğin rasyonalite temelli normativite teorilerinden faydalanarak giderilip giderilemeyeceğini sorgulamaktadır. Joseph Raz bir pozitivist olarak normativiteyi akıl tarafından tespit edilen davranış sebepleriyle açıklamaktadır. Raz'ın otorite temelli hukuki normativite anlayışı savunulabilir olsa da hukuki normativiteye ilişkin bütün soruları yanıtlamamaktadır. Bu nedenle otorite temelinde hukuki normativitenin açıklanabileceği kabul edilmelidir, ancak otorite anlayışının hukuki normativite için tek olasılık olduğu düşünülmemelidir. Hukuki pozitivizmin benimsediği geçerlilik anlayışı olan sistemsel geçerlilik hukukun normatif yönünü aydınlatmakta eksik kalmalıdır. Bu nedenle de sistemsel geçerlilik anlayışının minimum aksiyolojik bir unsurla tamamlanması gerekmektedir. Bu unsur minimum bağlayıcılık şartıdır. Buna göre bir hukuk normunun varlığından bahsedebilmek için muhataplarının bu norma uymak için en azından belli bir davranış sebebi olması gerekir. Bu geçerlilik anlayışına aksiyo-sistemsel geçerlilik ismi verilebilir. Aksiyo-sistemsel geçerlilik bir hukuk sistemindeki normların geçerliliğini açıklamaya yönelir. Bununla birlikte, aksiyo-sistemsel geçerliliğin bir hukuk sisteminin hiyerarşik açıdan en üstün normunun geçerliliğini açıklaması mümkün değildir. Bu norm için aksiyo-olgusal geçerlilik anlayışı benimsenebilir. Sorgulanması gereken husus bağdaştırma projesinin ulaştığı bu iki geçerlilik anlayışının hukuki pozitivist iddialarla uyumlu olup olmadığıdır. Hukuki pozitivizmin ayrılabilirlik tezi ve toplumsal olgu tezi olmak üzere iki temel tezi olduğu söylenebilir. Savunulan geçerlilik anlayışları ayrılabilirlik tezine uygun, ancak toplumsal olgu tezine aykırıdır. Dolayısıyla, ileri sürülen bağdaştırma kesinlikle doğal hukukçu bir nitelik taşımasa dahi ancak ayrılabilirlik tezi etrafında tanımlanabilecek geniş bir pozitivist teoriye vücut verebilir.

It is alleged that legal positivism falls short of explaining legal normativity and this is thought to be one of the fundamental deficiencies of the positivist theory. This study explores whether it is possible to remedy this shortcoming with the help of rationality-based theories of normativity. Joseph Raz explains legal normativity with reference to reasons for action recognized by the Reason. Although one can explain legal normativity based on Raz's authority-based understanding of normativity, this conception does not answer all questions pertaining to legal normativity. Therefore, one should concede that legal normativity can be explained by Raz's understanding of authority, but should not assume that this is all there is to legal normativity. Systemic validity, which is the understanding generally adopted by positivist theories, falls short of illuminating the normative dimension of law. Consequently, systemic validity needs to be supplemented with a minimum axiological element. This element is the condition of minimum binding force. Accordingly, in order to be able to speak of an existing norm, the addressees must have at least some reason to conform to the norm. This understanding of validity can be termed as the axio-systemic validity. The axio-systemic validity aspires to explain the conditions for the validity of the norms in a legal system. On the other hand, it cannot explain the validity of the hierarchically supreme norm of a legal system. The understanding of axio-factual validity can be adopted for the validity of the supreme norm. What needs to be questioned is whether these two understandings suggested by the reconciliation project are compatible with the basic tenets of legal positivism. Legal positivism can be said to have two basic tenets as the separability thesis and the social fact thesis. The defended understandings are compatible with the separability thesis but not with the social fact thesis. Therefore, the proposed reconciliation, though it definitely does not have the character of a natural law theory, can only lead to a wide positivist understanding which could be defined solely on the separability thesis.