Bazı entomopatojen fungus izolatlarının domates güvesi Tuta absoluta (Meyrick) [Lepidoptera: Gelechiidae]) larvalarına karşı etkinliğinin belirlenmesi

Abstract

Domates güvesi (Tuta absoluta), çok sayıda döl vermesi ve yüksek insektisit direncine deniyle geleneksel yöntemlerle mücadele etmekte zorlanılan kozmopolitan bir zararlıdır. Bununla birlikte, yerli entomopatojen funguslar (EPF) bu zararlıyla biyolojik mücadelede umut verici bir çözüm olabilir. Yerel fungus İzolatlarının domates güvesi larvalarına karşı virülansı ve farklı konidya konsantrasyonlarının etkinliğine ilişkin kapsamlı bir araştırma yapılmamıştır. Bu çalışmanın amacı, T. absoluta' nın üçüncü dönem larvalarına karşı bazı entomopatojen fungus izolatlarının etkinliğini belirlemektir. Denemeler, Türkiye ve Etiyopya'da 2021-2022 yılları arasında gerçekleştirilmiştir. Domates güvesi erginleri arazilerden toplanmış ve larvalar kitle halinde iklim odasında bulunan domates fidelerinde yetiştirilmiştir. Daha sonra, on larva Etiyopya EPF İzolatları (B1, PPRC-56, M1 ve M2) ve Türk İzolatları (AK-10, AK-14, AK-11 ve AK-12) ile 0, 10⁶, 10⁷, 10⁸, 10⁹ ve 10¹⁰ konidya/ml konidya konsantrasyonlarında üç tekrarlamayla inokulasyon edilmiştir. Larva mortalitesi ve hastalık belirtileri verileri, inokülasyonun ardından 3, 5 ve 7 gün geçtikten sonra analiz edilmiştir. Varyans analizi sonuçlarına göre, entomopatojen fungusların etkinliğine bağlı olarak domates güvesi larvalarındaki mortalite oranı arasında önemli istatistiki farklılıklar (p<0,05) bulunmuştur. Bulgularımız, Beauveria bassiana izolatlarının Tuta absoluta larvalarına karşı yüksek derecede virülent olduğunu göstermiştir. Mortalite oranı %85'in üzerinde gerçekleşmiş ve en kısa ölüm süresi ise LT₅₀, 3,6 ile 4,6 gün olmuştur. Konidya konsantrasyonları açısından en düşük LC₅₀ değerleri ise 1,51x10⁴ ile 2,13x10⁶ konidyaolarak belirlenmiştir. Buna karşın, Metarhizium anisopliae izolatları orta derecede virülens etki göstermiş ve mortalite oranı %46 ila %81 arasında değişmiştir. LT₅₀ değerleri 4,8 ile 5,4 gün olarak saptanmış ve LC₅₀ değerleri ise 6,05x10⁶ ile 6,62x10⁹ konidya konsantrasyonları arasında gerçekleşmiştir. Bununla birlikte, tüm izolatlar arasında "Metarhizium anisopliae AK-12" en düşük mortaliteyi göstermiş ve LC₅₀'ninen yüksek değeri 6,62 x10⁹ konidya konsantrasyonu olarak belirlenmiş ve bunu etkinlik açısından "Metarhizium anisopliae AK-11" izolatı takip etmiştir. Konidya konsantrasyonları arasında, 1x10¹⁰ en etkili oran iken 1x10⁶ konidya konsantrasyonu ise larvaları öldürmede en az etkili konsantrasyon olmuştur. Sonuç olarak, B. bassiana ve M. anisopliae’ nin farklı EPF izolatları ve konsantrasyonları domates güvesi larvalarına karşı etkinlik açısından varyasyon gösterdiğinden gelecekte daha fazla arazi çalışmalarının yapılması gerekmektedir.Tomato leaf miner (Tuta absoluta) is one of the most destructive cosmopolitan pests that is very difficult to control using conventional methods due to its many generations and high insecticide resistance. However, using entomopathogenic fungi (EPF) may be a promising solution. Despite some efficacy studies, there is still a lack of comprehensive investigation into the virulence and conidia concentrations of isolates. The objectives of this study were to evaluate the efficacy of some EPF against T. absoluta third stage larvae. The experiments were conducted in Türkiye and Ethiopia commencing from 2021 to 2022. Adults were collected and mass larvae were reared on tomatoes seedlings in the growth chamber. Then, ten larvae were inoculated with EPF isolates at 0, 10⁶, 10⁷,10⁸, 10⁹ and 10¹⁰ conidia/ml concentrations with three replications. Mortality and disease symptoms data were conducted after the 3rd, 5th and 7th days of inoculation and analyzed. The analysis of variance for mortality rate revealed significant variations (p<0.05) among isolates and concentrations. The results showed that Beauveria bassiana isolates were highly virulent against T. absoluta with over 85% mortality, the shortest LT₅₀ values, 3,60 to 4,6 days and the lowest LC₅₀, 1,51x10⁴ to 2,13x10⁶. Metarhizium anisopliae isolates were moderately virulent with 46 to 81% mortality, LT₅₀, 4,8 to 5,4 days and LC₅₀, 6,05x10⁶ to 6,62x10⁹. 1x10¹⁰ was the most effective concentrations whereas 1x10⁶ was the least effective to kill larvae. As a result, the potential variation among EPF isolates and concentrations were determined. Further studies are needed to assess the efficacy of these isolates against T. absoluta larvae under field conditions.