İslam borçlar hukukunda akdin korunması

Abstract

Akdin korunması insanların hayatlarını idame ettirmeleri için gerekli olan muamelelerde belli ilkeler çerçevesinde kolaylaştırıcı yolu bulmayı amaçlamaktadır. Bunun için İslam tarihi boyunca fakihler kullanılan akitleri incelemişler ve bunları İslam’ın getirdiği ilkelere aykırı olmayacak şekilde düzenlemişlerdir. Fâsit akitleri ise olabildiğince bu ilkelere uygun şekilde düzenleyip bunların iptal edilmemesi için çaba harcamışlardır. Bundan maksad İslamın insan hayatını kolaylaştırmayı hedefleyen makâsıdü’ş-şerîayı hayata taşımaktır. Fakihler bu şekilde akitleri korumaya çalışırken örf, istishâb, istihsân ve iktizânın delâleti gibi çeşitli delil, ilke, kaide ve usullerden yararlanmışlardır. Bu çeşitlilik sebebiyle de akdin korunması hususunda ihtilaflar ortaya çıkmıştır. Özellikle dört mezhebin vazettikleri kaidelere binaen zamanla bey‘ bi'l-vefâ, isticrâr, teverruk, tevrîd, icâreteyn, sigorta gibi yeni bir takım akitler ortaya çıkmıştır. Bu akitler de fakihlerin daha önce kullanmış oldukları hile-i şer‘iyye, tashihü’l-ukûd, taharrî li’l-cevaz, tarîkü'l-itibar ile iptal edilmemiş bilakis korunmuşlardır. Akdin korunması hususunda fakihler çok fazla çaba harcamışlardır. Öyleki zarar, aldatma (garar) veya ribâ şüphesi olan durumlarda bile akdi korumaya gayret etmişlerdir. Bu araştırmanın beklentisi, fâsit akitlerin her zaman feshedilmesinin kaçınılmaz olduğuna ve bu akitlerin devam edemeyeceğine inanan geniş bir kitlenin zihinlerinde, fukahânın, akitleri tamamlamayı insan iradesine bir saygı olarak gördüğü ve fâsit akitleri tashih ederek korumaya çalıştığı düşüncesini inşa etmektir. Araştırmamız, fâsit sözleşmelerin İslam hukuk düzenine onarılamaz zararlar verici yönleri nedeniyle iptalinin kaçınılmaz olduğunu göz ardı etmemekle birlikte, daha çok, bunların fıkhî ölçüler içinde mümkün olduğunca fesaddan arındırılarak korunması gerektiği düşüncesine odaklanmakta ve bu yolla günümüz İslam finans sisteminin esnekliğine katkıda bulunmayı arzulamaktadır.The protection of the contract aims to find a way to facilitate the transactions necessary for people to continue their lives, within the framework of certain principles. For this reason, throughout the history of Islam, jurists have examined the contracts used and arranged them in a way that would not contradict the principles brought by Islam. They made an effort to ensure that contrary corrupt contracts were regulated in accordance with these principles as much as possible and not annulled. The purpose of this is to realize the purpose of Islam, which aims to make human life easier. While trying to protect the contracts in this way, jurists used various principles, rules and procedures such as custom, istishâb, istihsan and dalalet-i iktiza. Due to this diversity, disputes have arisen regarding the protection of the contract. In particular, based on the rules laid down by the four sects, a number of new contracts such as Bey-i vefa, Bey-i istiğlal, istikrar, teverruk, tevrid, icâreteyn and insurance have emerged over time. These contracts have not been annulled, but have been preserved, in accordance with the shari'ah, tashih-i akit, taharri licevaz, tarik-i reputation, which were used by the jurists before. The jurists have made a lot of effort to protect the contract. So much so that they tried to protect the contract even in cases where there was suspicion of harm, gharar or riba. Today, the issue of contract protection should be used to protect people's rights and for a financial system free of interest. Solutions to people's problems can be found by using the principles and contract types mentioned above, which were put forward by jurists in the past to protect the contract, and perhaps by deriving new principles and new contracts.