Der Einfluss Frank Wedekinds auf die figurenkonstellation bei Friedrich Dürrenmatt: Untersucht an Wedekinds "Der Marquis von Keith" und Dürrenmatts Sttücken "Die Ehe des Herrn Mississippi" und " Der Besuch der altan Dame"

Abstract

Tiyatro yazarı Frank Wedekind (1864 - 1918) kendinden sonra gelen yazarları drama gücüyle etkilemiş olmasına rağmen, yaşadığı dönemde beklediği ilgiyi görememiştir. Yazarın en çok tanınan eseri "Frühlings Erwachen" adlı tiyaro oyunu olmuştur. Bunun dışında, "Lulu-Dramen" ile de adından bahsedilir. Sahnelenme açısından bakıldığında "Der Marquis von Keith" ise adı geçen tiyatro eserleri yanında biraz daha gölgede kalır. Friedrich Dürrenmatt (1921 - 1990) hem Almanya'da hem de tüm dünyada beğeniyle okunan bir yazardır. Yazar tiyatro eserleriyle olduğu kadar roman ve eleştiri yazıları ile de tanınır. Ülkemizde de çeviriler vasıtasıyla Alman edebiyatını temsil eden bir edebiyatçı, yazar ve eleştirmendir. Bu çalışmada, Friedrich Dürrenmatt' in tiyatroculuğunda gözlemlenebilen, çok güçlü tiyatro eseri yazma potansiyeline sahip olan Frank Wedekind' in etkileri incelenmiştir. Wedekind in drama gücü özellikle tiyatro eserlerindeki şahıs oluşumunda kendini gösterir. Wedekind "Der Marquis von Keith" adlı tiyatro eserinde şahısların birbirleriyle olan durumlarını, ilişkilerini düzenlerken bazı prensiplere göre hareket eder. Yararlandığı bu prensipler ise 101şahıslar arasındaki diyalektiğin prensibine ve belli bir çıkara, amaca dayalı bağlantılardır. Yazar, diyalektik mantığın temelinden hareket eder. Diyalektiğin temelini düşünce ve varoluşdaki aykırılıklar, çelişkiler, karşıtlıklar oluşturur. işte diyalektiğin bu temel mantığını, Wedekind eserlerine uyarlar. Yazarın gerçekleştirdiği uyarlama karakterler tiplemelerinin oluşumunda önemli bir etken olur. Wedekind tiyatro oyunundaki şahısları diyalektiğin bu temel işleyişine göre düzenler. Wedekind' in "Der Marquis von Keith" adlı 5 perdelik tiyatro eserinde şahıslar bu mantığa göre rollerini oynarlar. Burada diyalektiğin iki farklı yönü ele alınır. Tespit edilebilen diyalektik bakış açıları, yapılan bu çalışmada "sevgiye yönelik diyalektik" ve "yaşam biçimlerine yönelik diyalektik" olarak iki ana başlıkta incelenmiştir. iki aşamada incelenen bu diyalektiklerin yanı sıra, yine aynı eserde çıkara dayalı ilişkiler gözlemlenir. Burada şahıslar arasındaki ilişkiler çıkar bağlantısı var olduğu müddetçe devam eder. Şahıslar arasındaki beklentiler hedefine ulaştığında ise, bu ilişkisi sona erer. Yukarıda kısaca değinmeğe çalıştığım şahıs ilişkileri ve eserdeki şahısların biraraya gelmesinde Wedekind' in yaptığı düzenlemeler Friedrich Dürrenmatt' ı çok etkilemiştir, özellikle, 102Wedekind' in "Der Marquis von Keith" adlı eserinde bu temel ilkeler üzerine kurulu şahıs düzeni, Dürrenmatt için yol gösterici nitelik taşır. Dürrenmatt "Der Marquis von Keith" adlı eserdeki prensipleri kendine çıkış noktası kabul eder. Buna göre, 1952 yılında yayımladığı "Die Ehe des Herrn Mississippi" adlı komedisinde, bu prensipleri eserin 5 ana oyuncusunu düzenlemede ve karşılıklı ilişkilerde bulunmada temel ilke edinir. Bu noktada bir edebiyat eleştirmeni olarak Dürrenmatt öz eleştiride bulunur. iki eser arasındaki benzerliklerden ötürü de kendini "Plagiator" yani eser calici olarak niteler. Wedekind' in etkisi sadece "Die Ehe des Herrn Mississippi" ile sınırlı kalmaz. Dürrenmatt ilerleyen yıllar ile tiyatroculuk sanatını kullanma açısından kendini geliştirir. Böylece yazarın diyalektiği işleyişinde de gelişmeler tespit edilebilir. Yazarın 1956' da yazdığı "Der Besuch der alten Dame" adlı trajik komedisinde gelişmiş bir diyalektik şahıslar arasındaki ilişkileri düzenler. Burada söz konusu olan diyalektik ise "dramatik gelişmelere sebep olan sevgiye yönelik diyalektik" tir. Bunun yanısıra yine şahıslar ile toplum arasında çıkar ilişkileri gözlemlenir. Sonuç olarak, bu çalışmada Dürrenmatt* in kendisi hakkındaki eleştirileri de göz önüne alınarak, Wedekind' in etkisi iki farklı 103eser üzerinde gösterilmiştir. Frank Wedekind' in "Der Marquis von Keith" adlı tiyatro eseri çıkış noktası kabul edilir. Yapılan bu çalışmada yukarıda adı geçen Wedekind* in tiyatro eseri ile Friedrich Dürrenmatt' m "Die Ene des Herrn Mississippi" ve "Der Besuch der alten Dame" adlı tiyatro eserlerinde görülen şahıs oluşumunda ve tiplemelerde görülen benzerlikler ve bu benzeri iklerdeki Frank Wedekind' in etkisi araştırılmıştır.