Bazı yem bezelyesi (Pisum sativum L.) melez kombinasyonlarının erken generasyonlarında genetik değişkenliğin belirlenmesi

Abstract

Bu çalışma yeni bir yem bezelyesi (Pisum sativum L.) çeşiti geliştirmek ve mevcut melez kombinasyonlarda genetik değişkenliği belirlemek amacıyla Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Uygulama ve Araştırma Merkezi deneme arazilerinde kışlık olarak iki yıl (2018-2019, 2020-2021) süre ile yürütülmüştür. Daha önce genel ve özel uyum yetenekleri değerlendirilerek seçilen 6 adet melez kombinasyonunun (Debrecen3 x USA1, Sel 3-25 x Gap pembesi, Sel 3-25 x Kirazlı, Sel 3-25 x USA1, USA5 x Milwa ve Vesela x Kirazlı) F3 generasyonundaki melezleri ilk yıl; ilk yıldan eldilen F4 generasyonundaki melezleri de ikinci yıl, tek tohum soyu yöntemine göre ebeveynlerle beraber (Ana: Debrecen3, Sel 3-25, USA5, Vesela; Baba: Gap Pembesi, Kirazlı, Milwa, USA1) ekilmiştir. Her iki generasyonda da melez kombinasyonlarında, tek bitkilerde; kardeş sayısı, bitki boyu, bitkide bakla sayısı, baklada tane sayısı, bitkide tane sayısı, yaprakçık eni ve boyu, kulakçık eni ve boyu, ilk baklanın çıktığı boğum, saptaki boğum sayısı, bakla uzunluğu ve genişliği, kes verimi, biyolojik verim, tane verimi ile bin tane ağırlığı belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; F3 generasyonunda bitki boyu 12,00- 144,00 cm, bitkide bakla sayısı 1,00-55,00 adet, baklada tane sayısı 2,00-10,00 adet, bitkide tane sayısı 4,00-294,00 adet, kes verimi 0,80-46,50 g/bitki, biyolojik verim 1,40- 89,30 g/bitki, tane verimi 0,10-51,00 g/bitki ve bin tane ağırlığı 9,09-329,66 g olarak belirlenirken bu değerler F4 generasyonunda sırasıyla 10,00-140,00 cm, 1,00-84,00 adet, 2,00-9,00 adet, 2,00-292,00 adet, 0,30-87,60 g/bitki, 0,40-114,00 g/bitki, 0,10-39,20 g/bitki, 33,30-433,30 g olmuştur. Melez kombinasyonlarının F3 generasyonunda kalıtım dereceleri de tahminlenmiş ve bu değerler bitki boyunda %67, bitkide bakla sayısında %26, baklada tane sayısında %23, bitkide tane sayısında %29, kes veriminde %35, biyolojik verimde %38, tane veriminde %36 ve bin tane ağırlığında %29 olarak bulunmuştur. Sonuç olarak; bu araştırmada kaydedilen verilerin, mevcut kombinasyonları ileri generasyonlara taşıyarak, yeni bir çeşit geliştirmede yol gösterebileceği belirlenmiştir.This study was carried out to develop a new forage pea (Pisum sativum L.) variety and to determine the genetic variability in available hybrid combinations for two years (2018- 2019, 2020-2021) in the experimental fields of Bursa Uludag University Faculty of Agriculture, Agricultural Application and Research Center. Previously, 6 hybrid combinations (Debrecen3 x USA1, Sel 3-25 x Gap Pembesi, Sel 3-25 x Kirazlı, Sel 3-25 x USA1, USA5 x Milwa and Vesela x Kirazlı) were selected by evaluating their general compatibility and specific combining ability. The F3 generation of the hybrids was sown in the first year and the F4 generation in the second year by single seed line method. Parents (Female: Debrecen3, Sel 3-25, USA5, Vesela; male: Gap Pembesi, Kirazlı, Milwa, USA1) also took part in the study. In single plants in hybrid combinations in both generations; number of siblings, plant height, number of pods per plant, number of seeds per pod, number of seeds per plant, leaflet width and length, stipule width and length, the node where the first pod emerges, the number of nodes on the stem, pod length and width, biological yield, straw yield, seed yield and thousand seed weight characteristics were determined. Plant height 12,00-144,00 cm, number of pods per plant 1,00-55,00, number of seeds per pod 2,00-10,00, number of seeds per plant 4,00-294,00, straw yield 0,80- 46,50 g/plant, biological yield 1,40-89,30 g/plant, seed yield 0,10-51,00 g/plant and thousand grain weight 9,09-329,66 g was obtained in F3 generation. These characteristics were 10,00-140,00 cm, 1,00-84,00, 2,00-9,00, 2,00-292,00, 0,30-87,60 g/plant, 0,40- 114,00 g/plant, 0,10-39,20 g/plant and 33,00-433,30 g in F4 generation, respectively. The heritability of hybrid combinations in the F3 generation was also estimated and the values were 67% in plant height, 26% in number of pods per plant, 23% in number of pods per pod, 29% in number of seeds per plant, 35% in cut yield, 38% in biological yield, 36% in seed yield and 29% in thousand seed weight. In conclusion; it was determined that this research can guide the development of a new variety by carrying the available hybrid combinations to the next generations.