Azot dozları ve hasat zamanının haşhaş (Papaver somniferum L.)'da verim ve kalite üzerine etkisi

Abstract

Bu çalışma, sulu şartlarda farklı iki haşhaş hattında değişik azot dozlarının ve iki ayrı hasat zamanın bazı verim ve kalite karakterleri üzerine etkisini saptamak amacı ile yapılmıştır. Denemeler iki yıl süre ile (1991 ve 1992 ) Bölünen Bölünmüş Parseller Deneme Desenine göre, Eskişehir Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü arazisinde yürütülmüştür. Elde edilen bulgulara göre, ele alınan karakterlerden dal sayısı ve morfin verimi hariç diğer karakterler uygulama yıllarından önemli derecede etkilenmiştir. İkinci yılın kurak geçen şartları morfin ve yağ oranlarında artışlara neden olurken, diğer karakterlerde azalmalara sebep olmuştur. Çalışmada yer alan hatlar (86736, 86714) arasında morfin oranı, morfin verimi ve yağ oranı özellikleri yönünde önemli kabul edilebilecek bir fark tesbit edilemezken, diğer karakterler yönünden hatlar arasında fark olduğu saptanmıştır. Uygulanan azot dozları yağ oranı hariç, diğer karakterleri olumlu yönde etkilemiştir. Bunlar içersinde azot dozlarından en az yan kapsül indeksi etkilenirken ( %2.5), en fazla morfin verimi (%68.1) etkilenmiştir. Diğer yandan kontrole göre kabuk veriminde % 40.5, tohum veriminde % 49.0, morfin oranında % 16.2 ve yağ veriminde % 53.1 oranlarında artış sağlanmıştır. Bütün bunlar bize ekonomik değeri olan karakterlerde uygun bir ürün artışı elde edebilmek için, azotlu gübrelemenin mutlaka yapılmasını ortaya koymaktadır. Bu miktarlar ekonomik önemi olan karakterler için sırasıyla şöyledir: Kabuk verimi (N9 = 85.6 kg/da), tohum verimi ( Nıo= 123.0 kg/da), morfin oranı (N?=% 0.43), morfin verimi (N9=0.380 kg/da), yağ verimi (Nıo=62.8 kg/da). Araştırmada göz önünde bulundurulan faktörlerden hasat zamanı, ekonomik değeri olan karakterlerden morfin oranını etkilemiştir. Geç hasadın morfin oranında % 2.38 değerinde bir azalmaya neden olduğu saptanmıştır. Ancak bu azalmanın morfin verimini önemli seviyede etkilemediği tesbit edilmiştir. Öte yandan kabuk, tohum, yağ verimleri ve yağ oranının hasat zamanından etkilenmediği saptanmıştır. Sonuç olarak, sulu şartlarda haşhaşta yüksek verim ve kalite için 10 kg/da azotlu gübrelemenin tavsiye edilebileceği bu çalışma ile saptanmıştır.This research was carried out to study the effects of different nitrogen rates and harvest times on yield and quality of two poppy lines under irrigated conditions. As a result of this two-year experiment, nitrogen rates caused differences in ali the characters studied. It was found that nitrogen fertilization is absolutely necessary to obtain higher values of characters of economic importance, like hull yield, morphine percentage, morphine yield, seed yield, oil content, and oil yield. There was a positive relationship between nitrogen rates and characters. The optimum nitrogen rate for these characters was calculated to be 10 kg N/da. Harvest time influenced only morphine percentage. A delay of 10 days in harvest resulted in 2.38 % loss in morphine content.