Orman köyleri sosyo-ekonomik yapısı ve kalkındırılması
Loading...
Files
Date
1987
Authors
Erarı, Ferhat
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Uludağ Üniversitesi
Abstract
Kalkınma çabası içerisinde bulunan ve yarıdan fazlası kırsal nüfustan oluşan ülkemiz köylerinin çözüm bekleyen pek çok sorunları olduğu gibi, yersel konumları ve sosyo-ekonomik bakımdan ayrı bir özellik taşıyan ve ülke nüfusunun % 22,2'sini, köy nüfusunun ise % 38, 7'sini oluşturan 9 933 216 kişinin yaşadığı orman köylerinin de çözüm bekleyen pek çok sorunları bulunmakta ve bu sorunlar orman dışı köylere göre daha farklı bir biçimde yorumlanıp açıklığa kavuşturularak çözümlenmesi gerekmektedir. Orman köylüleri, genellikle ormanların dağılımına paralel olarak dağlık bölgelerde, meyilli ve dalgalı yerlerde oturmaları nedeniyle ülkemiz kırsal yerleşiminde orman içi ve bitişiği yerleşmeler çok sayıda ve dağınık bir özellik gösterir. Orman köylüleri öteki kırsal yerleşmelerde yaşayanlara göre daha zor iklim ve arazi koşullarında yaşamalarının yanı sıra, bu yer leşmelerin yersel konumları buralara götürülen hizmet ve yatırımların güç ve pahalıya mal olmasına ve hizmet götüren kuruluşlar arasındaki koordinasyon yetersizliği de hizmetlerde etkinliğin azalmasına neden olmaktadır. Bu bakımdan sosyal ve alt yapı hizmetleri yönünden do orman köylüleri daha az pay almış durumdadır. Nitekim örnek vermek gerekirse, ikinci plan döneminde kamu yatırım harcamalarında kişi başına düşen pay, kentlerde 1259 TL olup, bu miktar ova köylerinde 409 TL'ye düşerken orman köylerinde 80 TL'ye düşmüştür. Öte yandan orman köylülerinin faydalandığı dar ve sınırlı tarım alanlarının olumsuz topografik koşullarının yanısıra sermaye bilgi ve kooperatif sel örgütlenme yetersizliği ile alt yapı tesislerinin yetersizliği; gerekli girdi ve modern üretim yöntemleri ile teknoloji sağlanmasında ve artan yada çeşitlenen ürünün pazarlanmasında güçlük çekmelerine neden olmaktadır. Bu nedenle de tarımsal üretimde verimlilik sağlanamadığı gibi ürün çeşitlemesinde sınırlı olmaktadır. Dolayısiyle pazara açılma engellenmekte, kapalı aile ekonomisi söz konusu olmaktadır,Kentleşme olgusuna rağmen hızlı nüfus artışının (% 2,5) devam ettiği orman köylerinde, genellikle ormanlardan açma yapılarak kazanılmış tarıma elverişsiz, meyilli, erozyona açık olan ve dolayısıyla kısa dönemde verimsiz hale gelen sınırlı topraklar üzerinde ilkel yöntemlerle kapalı aile ekonomisine dayalı olarak yaptıkları kuru tarım ile hayvancılık ve % 50 olan aktif nüfusun ancak % 13,8'nin mevsimlik olarak işlendirilebildiği orman işçiliği ile öteki kesimlerde geçimlik ücret düzeyin de yaptıkları işçilik gelirleri ile orman köylüleri geçimlerini güçlükle sağlayabilmektedirler, Sayısal alarak belirtmek gerekirse topraksızlık düzeyinin % 30 olduğu orman köylerinde, bir aileye düşen tarım alanı yaklaşık 27 dekar olup, tarım alanlarının ise % 80'ni verimsiz durumdadır.. Bu olumsuzluklar ve % 60 dolayındaki gizli işsizlik nedeniyle kişi başına düşen gelir düzeyi de çok yetersizdir. Nitekim fert başına düşen gelir 1974 yılında Türkiye ortalaması olarak 5500 TL'si olmasına karşın orman köylerinde 2346 TL'dir. 1978 yılında ise kişi başına düşen gelir ülke ortalaması 19546 TL iken orman köylerinde 11000 TL'si olarak hesaplanmıştır. Bütün bu olumsuz nedenlerle, eğitim, beslenme, sağlık ve öteki alt ve sosyal yapı tesis ve hizmetlerinde ki yetersizlikler nedeniyle orman içi ve bitişiği yerleşmelerin sosyo-ekonomik yapısı öteki kırsal yerleşmelerden ve bilhassa kentsel yerleşmelerden oldukça geri durumdadır. Bu durum aynı zamanda bu yerleşmelerden kente önemli oranda (%1,5) göçe de neden olmaktadır. Kısaca değinilen nedenlerle ülkemizin sosyo-ekonomik bakımdan en geri kesimini teşkil eden orman köylülerinin genelde kötü yaşam koşullarından kaynaklanan ormanlar üzerindeki olumsuz baskılarının azaltılması amacıyla başlangıçta ormanlardan yasal haklar verilerek dolayısiyle sosyo-ekonomik durumlarının iyileştirilmesine gidilmiştir. Daha sonraları bu yasal hak uygulamalarının yanında yerleşim düzenlemesine yönelik yaklaşımlarda öne sürülerek yasal ve kurumsal düzenlemelere gidilmiştir. Buna göre yerinde kalkındırılmaları mümkün olan köyler ve yerinde kalkındırılması mümkün olmayan köyler olarak konu ele alınmış ve bu amaçla yapılan araştırmalara göre; bu köylerden % 80' inin bulundukları yerlerde, % 20' sinin ise başka yerlere nakil İle kalkındırılabilecekleri belirlenmiştir. Ancak bu yaklaşımdan hareketle bu güne kadar herhangi bir orman köyünün nakli ülkemizde yapılamamıştır. Yerinde kalkındırma da ise belirtilen nedenlerle etkin bir sosyo ekonomik gelişme sağlanamamıştır. Esasen ülkemizin ekonomik, sosyal ve toplumsal yapısı ve koşulları nedeniyle bu tür bir yaklaşımla orman köylerinin kalkındırılmalarına kısa ve orta dönemde mümkün görülmemektedir. Bu bakımdan çok sayıda ve dağınık köy ve köy bağlısı kom,mezra ve divan vb. gibi köy altı yerleşmelerin bulunduğu orman isi ve bitişiği yerleşmelerin hepsinin birden kalkındırılabilmeleri kısa dönemde oldukça zor olmakla birlikte ülke sanayileşmesine paralel olarak hizmetlerin ve yatırımların yoğunlaştırılarak çevre yerleşmelerde yaşayanlar için birer cazibe merkezi olabilecek merkez köylerin oluşturularak bu proje içerisinde çevre köy ve köy altı küçük yerleşim birimlerinin buralarda birleştirilmesi ile orman köylülerinin kalkındırılmalarına yönelik hizmet ve yatırımlarda daha etkin olunabilir. Tabi bu çalışmalara daha geniş açıdan bakarak bölgesel kalkınma hareketleri içerisinde yaklaşım da bulunulması gerekir.
Description
Keywords
Orman köyleri, Forest villages
Citation
Erarı, F. (1987). Orman köyleri sosyo-ekonomik yapısı ve kalkındırılması. Yayınlanmamış doktora tezi. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.