Mühimme defterlerine göre 1579-1639 yılları arasında Çıldır Eyaleti

Abstract

Çıldır Eyaleti, Osmanlı Devleti’nin 1578 yılında yaptığı doğu seferinde Safeviler ve Gürcülere karşı kazandığı zaferler sonucunda 1579 yılında kurulmuştur. Merkezi bazen Çıldır bazen de Ahıska sancağı olan eyaletin kapsadığı yerleşim yerleri ise Ahıska, Çıldır, Ardahan, Ardanuç, Yusufeli, Poshov, Aspinza, Ahılkelek ve Hırtız bölgelerdir. Çıldır Eyaleti, topraklarının bir bölümü 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Rusya tarafından alınması sonucu son bulmuştur. Günümüzde bu eyaletin topraklarının bir kısmı Türkiye bir kısmı Gürcistan sınırları içinde kalmaktadır. 1579-1639 yılları arasında Çıldır Eyaleti’nin ele alınacağı bu çalışmada temel kaynak olarak mühimme defterleri kullanılmıştır. İdarî, hukukî, toplumsal, siyasî gibi pek çok alanda geniş bir içerik sunan mühimme defterleri çeşitli devlet görevlilerine ve makamlara gönderilen hükümlerden oluşmakla birlikte Osmanlı Devleti ve hâkim olduğu bölgeler açısından büyük bir öneme sahip olmuştur. Çalışmamız 1579-1639 yılları arasını kapsamaktadır. Bu tarihler arasında kayda geçirilen üç tür mühimme defteri tasnifi teker teker taranmış, konuyla ilgili hükümler tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu tarama sırasında Çıldır Eyaleti’ne ve sancaklarına gönderilen hükümlerin yanı sıra komşu eyaletlere gönderilen ve Çıldır Eyaleti’ni ilgilendiren hükümler de belirlenmiştir. Bu hükümlere dayanarak, XVI. yüzyıl sonları ile XVII. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı Devleti’nin doğusunda bulunan Çıldır Eyaleti’nin siyasî, sosyal, idarî vb. açılardan değerlendirmesi yapılmıştır.

The Çıldır Province was established in 1579 as a result of the Ottoman Empire's victories against the Safavids and Georgians during its eastern campaign in 1578. The province's capital alternated between Çıldır and the Ahıska sanjak, and it included the settlements of Ahiska, Çıldır, Ardahan, Ardanuç, Yusufeli, Poshov, Aspinza, Ahilkelek, and Hırtız. The Çıldır Province ceased to exist after part of its territory was seized by Russia during the Ottoman-Russian War of 1828-1829. Today, some of the territory of this beylerbeylik lies within the borders of Turkey, while some is within Georgia. In this study, which focuses on the Çıldır Province between the years 1579-1639, mühimme registers have been used as the primary source. The mühimme registers, which provide extensive content in various fields such as administrative, legal, social, and political matters, consist of "hüküm" (decrees) sent to various state officials and authorities, and they hold significant importance in terms of the Ottoman Empire and the regions under its control. Our study covers the period from 1579 to 1639. During this period, three types of muhimme registers were individually examined, and the relevant decrees were identified. During this examination, not only the decrees sent to the Çıldır Province and its sanjaks but also the decrees sent to neighboring provinces that concerned the Çıldır Province were determined. Based on these decrees, the political, social, administrative, and other aspects of the Çıldır Province in the late 16th century and the first half of the 17th century were evaluated.