İslam ceza hukukunda had cezaları (Serahsî örneği)

Abstract

Kendi düzenini korumayı amaçlayan her toplum, bir kanun koyucu tarafından vaz edilen cezaların uygulanmasına gereksinim duyar. Beşeri sistemlerde kanun koyucu akıl iken, İslam’ın ortaya koyduğu düzende ise gâriʿdir. Ancak, aklı pasifleştirmeyen İslam, çizdiği sınırlar içinde manevra yapabilmesi için akla alan açmıştır. Bu sayede İslam hukukçuları nasların özünü dikkate alarak güncel meselelere çözümler getirmiş, ilahî hitabın aktifliğini öteden beri diri tutmaya çalışmışlardır. Bu tutum aynı zamanda, işlenen suçlara karşı cezaların tayini noktasındaki yetki karmaşasını da ortadan kaldırmaktadır. İslam ceza hukukunda suç olarak nitelendirilen fiillere karşılık had, ta'zîr ve kısas cezaları öngörülmektedir. Kapsamları ve değerlendirmeleri farklılık arz eden bu cezalar, temelde mağdurun mağduriyetini giderme ve suçlunun ıslah edilmesi prensiplerine dayanmaktadır. Bu bağlamda çalışmamızın ana teması, İslam Hukukundaki diğer konularda olduğu gibi ceza hukukunda da had cezalarının değerlendirilmesinde Hanefî akılcılığının ilk ve en tipik uygulamalarına rastlanılan gemsüleimme es-Serahsî’nin (ö. 483/1090) el-Mebsûṭ adlı eserinin ilgili bölümleridir. Mezkûr eserde ceza hukukuna dair yer verilen açıklamalar, üzerinde durulması gereken bir niteliğe sahiptir.

Every society that seeks to maintain its own order needs to impose penalties imposed by a legislator. In the human systems the lawmaker is the mind but it is Shâri in the system that is suggested by Islam. However, while Islam is not passivize the mind, it allows the mind to maneuver within the boundaries it draws. In this way, Islamic jurists have taken solutions to the current issues by taking the essence of the nasses into consideration and tried to keep the divine activity alive for a long time. This attitude also eliminates the complexity of authority in the determination of punishments against crimes committed. In the Islamic Criminal Law, it is suggested ḥadd, taʿdhir and qıṣaṣ punishments against the acts called the crimes. These punishments differed their scopes and evaluations, are based on the principles for removal of the victims’ victimization and improvement of the convict. In this context, the main theme of our study is the related sections of al- Mabsuṭ, which is one of the first and most typical applications of Ḥanafi rat onal sm accord ng to S h ams al-Aʾimma al-Sarak h si (d. 483/1090) like the other issues in criminal law according to Islam. The statements mentioaned at this book have to be considered about the criminal law.