Türk turizm sektörünün uluslararası rekabetçiliği üzerine ampirik bir analiz

Abstract

Rekabet gücüne sahip olmanın ana amacı, ülkedeki yaşam standartlarını iyileştirmek ve ülke vatandaşlarının refah artışını sağlamaktır. Uluslararası hizmet ticareti açısından dünya ekonomilerinde giderek artan bir öneme sahip olan rekabetçi sektörlerden biri de turizm sektörüdür. Bu bağlamda çalışmada, Türkiye özelinde turizm sektörün uluslararası rekabetçiliğini araştırmak amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda turizm ihracatı ve bazı makroekonomik değişkenlerin uluslararası ticarette rekabet gücüne katkısının olup olmadığı çalışmanın temel sorudur. Bu temel sorunun cevabını araştırırken ise, bağımlı değişken RCA olmak koşuluyla; verimlilik, reel döviz kuru, insani gelişme endeksi, yerliyabancı patent sayısı, AR-GE harcamaları bağımsız değişkenleri ile bir model kurulmuştur. 1990-2024 dönemi yıllık verileri kullanılarak gerçekleştirilen zaman serisi analizi bulgularına göre uzun dönemde açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler (RCA)’yı en olumlu etkileyen değişken İnsani Gelişme Endeksi (HDI)’dir. Bunu reel döviz kuru ve AR-GE harcaması değişkenleri izlemektedir. Başka bir deyişle, reel döviz kuru turizm sektörü rekabet gücü üzerinde önemli belirleyici olsa da beşerî sermayenin sektörün rekabet gücüne etkisi reel döviz kurundan daha baskındır. Literatüre katkı açısından değerlendirildiğinde, turizm sektörünün rekabet gücünü araştıran diğer çalışmalardan farklı olarak bu çalışmada 34 yıllık yeni bir veri seti ile çalışılmasının yanı sıra ampirik analiz sonuçların Türkiye’nin 2024 yılı Seyahat ve Turizm Kalkınma Endeksi’ndeki yeri çerçevesinde yorumlanmıştır. Ampirik analiz sonuçları ve Türkiye’nin 2024 yılı TTDI endeksindeki yeri birlikte düşünüldüğünde, Türkiye’nin rekabetçi, sürdürülebilir ve kapsayıcı bir turizm sektörüne sahip olmasının yolu, turizm odaklı ekonomik kalkınma fırsatı sunabilen doğal ve kültürel varlıkları sürdürülebilir bir şekilde kullanmak, beşerî sermayenin gelişmesine katkı sağlayacak sürdürülebilir yatırım politikalarına öncelik vermektir.

The main purpose of having competitive power is to improve living standards in the country and to increase the welfare of the country's citizens. One of the competitive sectors that has an increasing importance in terms of international service trade is the tourism sector. In this context, the study aims to investigate the international competitiveness of the tourism sector in Turkey. In line with this purpose, the main question of the study is whether tourism exports and some macroeconomic variables contribute to the competitiveness in international trade. While investigating the answer to this basic question, a model was established with the independent variables of productivity, real exchange rate, human development index, number of domestic-foreign patents, and R&D expenditures, with the dependent variable being RCA. According to the findings of the time series analysis conducted using annual data for the period 19902024, the variable that most positively affects the revealed comparative advantages (RCA) in the long term is the Human Development Index (HDI). This is followed by the real exchange rate and R&D expenditure variables. In other words, although the real exchange rate is an important determinant of the competitiveness of the tourism sector, the effect of human capital on the competitiveness of the sector is more dominant than the real exchange rate. When evaluated in terms of contribution to the literature, unlike other studies investigating the competitiveness of the tourism sector, this study works with a large 34year data set and the empirical analysis results are interpreted within the framework of Turkey's place in the 2024 Travel and Tourism Development Index. When the empirical analysis results and Turkey's place in the 2024 TTDI index are considered together, the way for Turkey to have a competitive, sustainable and inclusive tourism sector is to use natural and cultural assets that can provide tourism-focused economic development opportunities in a sustainable way and to prioritize sustainable investment policies that will contribute to the development of human capital.