Yetişkin dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanılı bireylerde yönetici işlev performansının, depresyon düzeyinin, otobiyografik bellek anı canlılığının ve otobiyografik bellek işlevselliğinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada, yetişkin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tanılı bireylerde yönetici işlev performansı, depresyon düzeyi, otobiyografik bellek anı canlılığı ve otobiyografik bellek işlevselliği arasındaki ilişkilerin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın örneklemini, Ankara Mamak Devlet Hastanesi Psikiyatri Polikliniği’ne başvuran ve çalışmaya katılmayı kabul eden 66 DEHB tanılı birey ile 65 sağlıklı birey oluşturmaktadır. Katılımcıların sosyodemografik bilgilerini toplamak amacıyla Demografik Bilgi Formu; depresyon düzeylerini değerlendirmek için Beck Depresyon Ölçeği; yürütücü işlev performansını ölçmek için İz Sürme Testi; otobiyografik bellek anı canlılığını değerlendirmek üzere Otobiyografik Bellek Özellikleri Ölçeği (OBÖÖ); otobiyografik belleğin işlevlerini belirlemek amacıyla ise Otobiyografik Bellek İşlevleri Ölçeği (OBİÖ) kullanılmıştır. Ayrıca, yalnızca sağlıklı katılımcılara dikkat performanslarını değerlendirmek amacıyla d2 Dikkat Testi uygulanmıştır. Elde edilen bulgulara göre, DEHB tanılı bireyler ile sağlıklı bireyler arasında yönetici işlev performansı açısından anlamlı bir fark bulunmamıştır. Bununla birlikte, DEHB grubunun depresyon düzeyleri, kontrol grubuna kıyasla anlamlı düzeyde daha yüksek çıkmıştır. Otobiyografik bellek anı canlılığı açısından değerlendirildiğinde, OBÖÖ’nün “anı ayrıntısı hatırlama” ve “anı bütünlüğü” alt boyutlarında DEHB tanılı bireylerin anlamlı düzeyde daha düşük puanlar aldığı gözlenmiştir. Benzer şekilde, OBİÖ’nün “duygu düzenleme” ve “geçmişten ders alma” alt boyutlarında da DEHB grubunun kontrol grubuna kıyasla anlamlı düzeyde daha düşük puanlara sahip olduğu görülmüştür. DEHB tanılı grupta yönetici işlev performansı ve depresyon düzeyinin otobiyografik bellek anı canlılığı üzerinde anlamlı bir yordayıcı etkisi bulunmamıştır. Bununla birlikte, OBÖÖ alt boyutları incelendiğinde yalnızca “anı ayrıntısı hatırlama” boyutunun depresyon düzeyini anlamlı şekilde yordadığı belirlenmiştir. Ayrıca, gruplar arasında OBÖÖ ve OBİÖ alt boyut puanlarında cinsiyete bağlı anlamlı bir farklılık saptanmamıştır.

This study aimed to examine the relationships between executive function performance, depression level, autobiographical memory vividness, and autobiographical memory functionality in individuals diagnosed with Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) in adults. The study sample consisted of 66 individuals with ADHD who applied to the Psychiatry Outpatient Clinic of Ankara Mamak State Hospital and agreed to participate in the study, along with 65 healthy individuals. A Demographic Information Form was used to collect sociodemographic information about the participants; the Beck Depression Inventory was used to assess depression levels; the Trail Making Test was used to measure executive function performance; the Autobiographical Memory Characteristics Scale (OBOO) was used to assess autobiographical memory vividness; and the Autobiographical Memory Functions Scale (OBIO) was used to determine autobiographical memory functions. Additionally, the d2 Attention Test was administered only to healthy participants to assess their attention performance. According to the findings, no significant difference was found between individuals with ADHD and healthy controls in terms of executive function performance. However, the ADHD group had significantly higher depression levels compared to the control group. When evaluated in terms of autobiographical memory vividness, individuals with ADHD scored significantly lower on the “memory detail recall” and “memory integrity” subscales of the OBOO. Similarly, the ADHD group scored significantly lower on the “emotion regulation” and “learning from the past” subscales of the OBIO compared to the control group. No significant predictive effect of executive function performance and depression level on autobiographical memory vividness was found in the ADHD group. However, when the OBOO subscales were examined, it was determined that only the “memory detail recall” dimension significantly predicted depression level. Furthermore, no significant gender-related differences were found in the OBOO and OBIO subscale scores between the groups.