Sözcüksel ve sözdizimsel tabanlı bir dilbilimsel üslup incelemesi: Zülfü Livaneli’nin “Son Ada” romanı örneğiyle

Abstract

Genel bir bakışla toplumsal kodlamalarla oluşan dil ve bireysel dil tercihlerini içeren üslup arasındaki ilişkinin sağlamlığı ve çok yönlülüğü yadsınamaz bir gerçektir. Her biri kendi mecrasında ilerleyen ve ayrı çalışma alanları olarak değerlendirilen dil bilimi ile üslup bilimi arasında kanıtlanabilir bilimsel ilişki kurmada eksiklikler gözlenmektedir. Son yıllarda bu konuda birtakım girişimlerde bulunulduğuna tanık olunsa da çalışmaların yeterli bir düzeye henüz erişemediği görülmektedir. Söz konusu ilişkinin kurulmasıyla kendi başına yöntemleri, terim hazinesi, kuramları vb. bulunan görece daha olgun sistemli dil incelemelerinin, gelişmekte olan akademik üslup çalışmalarına ışık tutacağı öngörülmektedir. Bu bağlamda dilin mevcut olanakları içinde tercihe açıklık ve seçmeli dil değişkenliği açısından zengin malzeme içeriğine sahip sözcük birimleri ve cümle ögeleri esas alınarak metin merkezli bir dilbilimsel üslup incelemesi yapılmıştır. Zülfü Livaneli’nin “Son Ada” adlı romanının derlem olarak kullanıldığı eldeki çalışmada cümleler tek tek irdelenip söz konusu dil birimleri metin bağlamı ve geçtikleri yerlerde yazarın onlara yüklediği görevler göz önünde bulundurularak değerlendirilmiştir. Bir yandan eserin yansıttığı özgün yapı ortaya koyulmaya, diğer yandan da bir inceleme modeli oluşturulmaya çalışılmıştır. Sonuçta romanda tespit edilen sözcüksel ve sözdizimsel üslup birimlerinin genel olarak yalın, açık, canlı, renkli ve doğrudan üslup oluşmasına katkıda bulunduğu görülmüştür.It is an unsurmountable fact that in a general sense there is a strong and multi layered relationship between the language which includes social codifications and style which consists of personal linguistic preferences. Unfortunately, due to being considered as different study fields, there is lack of academic cooperation between linguistics and stylistic. In recent years, there has been some studies conducted in that regard but it can be said that it still not sufficient. By achieving this cooperation, linguistics will shed a light upon burgeoning stylistics with its terminology, methodology and theories. Therefore, a text based linguistic stylistic study is done. The focus of the study was on the vocabulary (that presents rich materials) and the arguments of the sentences; these units are a great source to see linguistic preferences. Son Ada by Zülfü Livaneli is used as a linguistic collection, each sentence is individually examined in terms of context and the purpose given by the author. The study serves two ends; firstly, to determine the uniqueness of this literary work and then, present a model for future studies. At the end, it is seen that vocabulary and syntactic stylistic units constituted a pure, clear, living, vivid and direct style.