Mahkeme sicillerine göre XVI. yüzyılın ikinci yarısında (1550-1565) Bursa vakıfları

Abstract

İslâm'ın yardımlaşma ile ilgili emir ve prensiplerinden doğan vakıf sistemi, asırlarca insanlığa hizmet etmiş dinî ve sosyal bir müessesedir. Eğitim, din, ticaret ve sağlık gibi insanların ihtiyaç duyduğu her alanda hizmet veren vakıflar, Osmanlı Devleti döneminde de İslâm Medeniyeti'ni oluşturan önemli fonksiyonlar icrâ etmiştir. Bu çalışmada Bursa Mahkeme Sicilleri içerisinde 1550-1565 dönemine ait vakfiye kayıtları incelenmiştir. Vakıflar, vakıf kurucularına, sosyal statülerine, vakfedilen mülkün çeşidine ve vakfın kuruluş amacına göre kategorilere ayrılmıştır. Dönemin sosyal yaşantısını, ekonomik düzeyini, bireyler arası ilişkileri ve birey-devlet ilişkilerini, vakıf kayıtlarından elde edilen bilgiler ışığında tahlil etme imkânı olmuştur. Bir süre Osmanlı Devleti'nin başkentliğini yapmış Bursa'nın, başkentin İstanbul'a taşındıktan sonraki tarihsel sürecini ve bu sürecin içerisinde sosyal yardımlaşmayı ve dayanışmayı sağlayan, dinî, sosyal ve ticari hizmetlerin olmazsa olmazı haline gelen vakıfların fonksiyonları ele alınmıştır.

Waqf foundation, which arose from the orders and principles of Islam regarding benevolence, is a religious and social foundation that served to humanity for centuries. Waqfs, which provides service on every fields related to needs of community such as education, religion, trade and health, carried out important functions that established Islamic Civilization in the age of Ottoman Empire. From court records of Bursa, the waqf records of period of between 1550 and 1565 were analyzed. The waqfs were classified according to the founders and their social status, kinds of endowed asset and aims of their foundation. Throughout the research, it was analyzed social life and economic level of the term, interpersonal relations and individual-state relations in consideration of data from the waqf records. It was examined historical process of Bursa -the capital of Ottoman Empire for a time- in the time after Istanbul became the capital of the Ottoman Empire, and the functions of the waqfs, which assured social benevolence and solidârity and became sine qua non for religious, social and commercial services.