Çeviri kuramı açısından Nurullah Ataç

Abstract

Ülkelerin kalkınması, gelişmesi ve çağdaş uygarlık düzeyini yakalayabilmesi, dışarıya açılarak insanlığın ortak kültür değerleri olan bilim ve sanat yapıtlarıyla beslenmesine bağlıdır. Bunun da en etkili yolunun çeviri olduğu bilinir. Bu çalışmada, ülkemizde çeviri alanında büyük uğraş verenlerin başında gelen Nurullah Ataç çeviri kuramı açısından ele alınmaktadır. Dünyada ve Türkiye'de çeviri ve çeviri kuramının tarihsel süreç içerisindeki gelişimi ve Ataç'ın bu süreçteki yerini konu alan girişle başlayan çalışma dört bölümden oluşur. Birinci bölümde, Ataç'ın çeviri tanımlaması, çeviriye genel bakışı, yöntem konusundaki yaklaşımı ve çeviri sorunları karşısındaki tavrı irdelenmektedir. İkinci bölüm, Ataç'ın çeviri sürecinde odak noktadaki kişi olarak gördüğü çevirmene ilişkin görüşlerini kapsar. Çevirmende aradığı nitelikler, ona yüklediği görevler ve sunduğu öneriler burada değinilen temel noktalardır. Üçüncü bölümde, genel olarak kuram ve çeviri kuramının tanımı, bilim- öncesi çeviri kuramında temel yaklaşımlar, çağdaş çeviri kuramının amacı ve kimi çağdaş çeviri kuramları yer almaktadır. Dördüncü bölümde, retorik ve temel retorik terimlerinin tanımlamasından sonra, Ataç'ın Stendhal'dan çevirdiği Le Rouge et Le Noir adlı yapıttın Birinci Bölümü kaynak metinle temel retorik terimleri [eğretileme, düz-değişmece, kapsamlayış ve benzetme] açısından karşılaştırılarak; Ataç'ın çeviri sorunları karşısında uygulamadaki çözümsel tavrı belirlenmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak, Ataç'ın çeviriye sanatsal açıdan yaklaştığı ve çeviri konusundaki görüşlerinin de, kendisinden önceki farklı kuramcılar tarafından dile getirilen, çağdaş çeviri bilimin reddetmediği saptamalar olduğu; bu nedenle, Ataç'ın bir kuramından çok, Türk çevirmenine getirdiği, kaynak metnin anlatım olanaklarını ön planda tutan, "Türkçe düşünme anlayışından söz etmenin daha doğru olacağı kanısına varılmıştır.

Ce travail traite Nurullah Ataç qui occupe une place importante aussi bien sur le plan theorique que sur le plan pratique dans I'histoire de la traduction de notre pays. Le travail commence par une introduction â la traduction dans le monde et en Turquie, et se compose de quatre parties. Dans la premiere partie on etudie le point de vue general de Nurullah Ataç sur la traduction, la definition qu'il y a apportee, son approche en ce qui concerne les methodes et son attitude vis â vis des problemes de traduction. La deuxieme partie comprend ses vues ou ses opinions concernant le traducteur. Les qualites qu'il cherche chez le traducteur, la mission qu'il lui confie, les propositions qu'il lui presente sont les points fondamentaux qui sont traites ici. Dans la troisieme partie, on trouve la presentation de la theorie de la traduction en general et les approches fondamentales dans la theorie de traduction dans Pantiquite. On trouve âgalement quelques thâories contemporaines sur la traduction. Dans la quatrieme partie, apres la presentation de la rhetorique et ses termes fondamentaux, on compare le premier chapitre de Le Rouge et Le Noir de Stendhal, au point de vue de quatre termes fondamentaux (metaphore, metonymie, synecdoque et comparaison) de la rhetorique, avec sa traduction faite en Turc par Ataç. Ainsi, on a essaye de determiner I'attitude adoptee par Ataç pour resoudre les problemes de traduction. En conclusion, on a vu qu'Atac s'etait approche de la traduction d'un point de vue artistique et que les opinions qu'il avait en ce qui conncerne la traduction, etaient des constatations qui avaient ate faites auparavant par differents theoriciens. Pour cette raison, on a constate qu'on ne pouvait pas parler d'une reelle theorie d'Ataç; mais seulement d'une certaine approche de sa part.