Suriye iç savaşında İran’ın vekalet savaşı politikası: Irak merkezli vekil gruplar

Abstract

2011 yılının ilk aylarında Ortadoğu’da başlayan Arap Baharı’nı 1979 İran İslam Devrimi’nden ilham alan “İslami Uyanış” hareketleri olarak niteleyen ve Batı ile işbirliği halindeki iktidarların yönetimden uzaklaştırılmasını memnuniyetle karşılayan İran, protestoların Suriye’ye sıçraması üzerine tavrını tam tersi yönde değiştirmiştir. Zira Suriye, İran’ın bölgedeki başlıca stratejik müttefiki ve “Direniş Ekseni”nin en önemli halkasıdır. Suriye’de Esad iktidarının yerine İran’a düşman veya rakip, Batı yanlısı bir hükümetin kurulması, İran’ın kırk yılı aşkın zamandır oluşturduğu savunma stratejisinin, Suriye’deki nüfuzunun ve stratejik çıkarlarının zarar görmesi anlamına gelecektir. Bu sebeple İran, Suriye krizinin başladığı andan itibaren Esad rejiminin en önemli bölgesel destekçisi olmuştur. Başlangıçta danışmanlık hizmeti ve teknik ekipman boyutunda olan desteğini, ekonomik ve askeri yönde sürdürmüştür. 2012 yılından itibaren krizin şiddetlenmesi, bölgesel ve küresel aktörlerin çatışmalara müdahil olmaya başlaması üzerine İran’ın Esad hükümetine desteği “vekalet savaşı” boyutuyla devam etmektedir. İran 1979 yılından bu yana, düşman ve rakiplerin tehditlerini ülke sınırlarının ötesinde bertaraf etmek üzere ileri savunma hattı aracılığıyla bir caydırıcılık stratejisi oluşturmuştur. Bu doğrultuda, devlet dışı silahlı aktörler ile işbirliği kurmak suretiyle Suriye’de rejim güçlerini desteklemektedir. Bu doktora tez çalışmasının amacı; İran’ın Suriye’de uyguladığı vekalet savaşı politikasına dair Türkçe literatürdeki eksikliğin giderilmesine katkı sunmaktır. Söz konusu vekiller arasında, Suriye’de en fazla sayıda bulunan ve İran’ın en etkin şekilde işbirliği yaptığı Irak merkezli vekil gruplar temel aktör olarak alınmıştır. Suriye iç savaşında İran’ın vekalet savaşı politikası Neorealizm’in defansif bakış açısı ile analiz edilmiştir. Çalışmanın her aşamasında Türkçe ve yabancı literatür güncel olarak taranmış, Bursa Uludağ Üniversitesi Kütüphanesi veri tabanı, konuya ilişkin kaynak kitaplar, makaleler, güncel haberler ve internet siteleri kullanılmıştır.

Iran, which describes the Arab Spring that started in the Middle East in the first months of 2011 as the "Islamic Awakening" movements inspired by the 1979 Iranian Islamic Revolution, and welcomes the removal of governments cooperating with the West, changed her stance in the opposite direction after the protests spread to Syria. Because Syria is Iran's main strategic ally in the region and the most important link in the "Axis of Resistance". The establishment of a pro-Western government, which is hostile or rival to Iran, instead of the Assad government in Syria, will mean that Iran's defense strategy, which has been formed for more than forty years, will damage its influence and strategic interests in Syria. For this reason, she has been the most important regional supporter of the Assad regime since the beginning of the Syrian crisis. The support, which was initially in the form of consultancy services and technical equipment, continued in the economic and military direction. Due to the intensification of the crisis and the involvement of regional and global actors in conflicts since 2012, Iran's support for the current government in Syria continues as a "proxy war". Since 1979, Iran has established a deterrence strategy in order to eliminate the threats of enemies and rivals outside the borders of the country, through the forward line of defense. In this direction, Iran supports the regime forces in Syria through non-state armed actors which cooperates with. The aim of this doctoral thesis is; to contribute to the elimination of the deficiency in the Turkish literature about Iran's proxy war policy in Syria. Among these proxy groups, Iraq-based proxies which Iran cooperated in Syria in the largest number and most effectively has been taken as the main actors. Iran's proxy war policy in the Syrian civil war analyzed with the deffensive perspective of neorealism. At every stage of the study, Turkish and foreign literature were scanned up-to-date, Bursa Uludag University Library database, books, articles, current news and internet sites were used.