Gazi Süleyman Paşa’nın baniliğindeki camiler

Abstract

Gazi Süleyman Paşa, Osmanlı Devleti’nin erken dönem fetih hareketlerinde üstlendiği idari ve askeri rollerinin yanı sıra önemli imar faaliyetleri gerçekleştirmiştir. Bu araştırmada Süleyman Paşa’nın baniliğini üstlendiği camiler, Sanat Tarihi yöntemleri ışığında plan, malzeme, teknik özellikler, süsleme unsurları ve tarihî süreçte geçirdikleri restorasyonlar açısından incelenmiştir. Ele alınan camiler günümüz Marmara Bölgesi, Trakya ve Balkanlar coğrafyasını kapsamaktadır. Yapılar, literatür taraması ve saha araştırması yöntemleri ile analiz edilmiştir. Araştırmanın ilk aşamasında arşiv belgeleri, vakfiyeler, evkaf ve tahrir defterleri, seyahatnameler ve kronikler gibi birincil kaynaklarla dijital kütüphane ve matbu eserlerden oluşan ikincil kaynaklar kullanılarak kapsamlı bir literatür taraması yapılmıştır. İkinci aşamada gerçekleştirilen saha çalışmasında ise eserlerin mevcut durumları yerinde incelenerek fotoğraflama, ölçüm ve belgeleme çalışmaları yürütülmüştür. Bu çalışmayla, Süleyman Paşa’ya atfedilen eserler üç kategoriye ayrılmıştır: günümüze ulaşan, ulaşılamayan ve banilikleri tartışmalı olanlar. Yapıların tarihî kimliği, mimari gelişimi ve geçirdikleri dönüşümler değerlendirilmiş, böylelikle eserlerin dönemin mimari anlayışı içindeki özgünlüğü tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırma kapsamında toplam 20 cami değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgular kronolojik ve bütüncül bir yaklaşımla analiz edilerek Süleyman Paşa’nın imar faaliyetlerinin Osmanlı şehirciliğinin oluşumundaki yeri ve önemi ortaya konmuştur. Araştırma, ilgili alanlardaki gelecekteki çalışmalara temel teşkil edecek veri ve belgeleri içermektedir.

Gazi Süleyman Pasha played an important role in the early conquests of the Ottoman Empire, both administratively and militarily, and also carried out significant construction projects. In this study, the mosques built under Süleyman Pasha's patronage were examined in terms of their plans, materials, technical characteristics, decorative elements, and restorations undergone throughout history, using art history methods. The mosques examined cover the geography of today's Marmara Region, Thrace, and the Balkans. The structures were analysed using literature review and field research methods. In the first phase of the research, a comprehensive literature review was conducted using primary sources such as archival documents, waqf deeds, waqf and tahrir registers, travelogues, and chronicles, as well as secondary sources consisting of digital libraries and printed works. In the second phase, fieldwork was conducted to examine the current state of the structures, including photography, measurement, and documentation. With this study, the works attributed to Süleyman Pasha were divided into three categories: those that have survived to the present day, those that cannot be reached, and those whose authorship is controversial. The historical identity of the structures, their architectural development, and the transformations they underwent were evaluated, thus attempting to determine the originality of the works within the architectural understanding of the period. A total of 20 mosques were evaluated within the scope of the research. The findings were analysed using a chronological and holistic approach, revealing the place and importance of Süleyman Pasha's urban development activities in the formation of Ottoman urbanism. The research contains data and documents that will serve as a basis for future studies in related fields.