Gediz Havzası’nın agroekolojik kuşakları ve özelliklerinin belirlenmesi

Abstract

Bu çalışmada, Gediz Havzası’nın agroekolojik kuşaklarının ve bu kuşaklara ait özelliklerin belirlenmesini amaçlanmaktadır. Sürdürülebilir tarımın boyutları, agroekolojinin on unsuru ve agroekolojik farkındalık kapsamındaki çiftçilerle yapılan görüşmeler doğrultusunda, bölgenin ekolojik ve tarımsal potansiyeli kapsamlı bir şekilde incelenmiştir. Araştırmada, agroekolojik kuşakların tespiti için Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak topografik model katmanı için eğim, bakı, yükselti, iklim modeli katmanı için sıcaklık ve yağış, toprak modeli katmanı için büyük toprak grupları, erozyon durumu, arazi kullanım kabiliyeti ve arazi kullanım şekli kriterleri kullanılmıştır. Kullanılan 9 kriter ağırlık ve puanlarına göre çakıştırılarak agroekolojik kuşaklar elde edilmiştir. Kriterlerin ağırlıklarının hesaplanmasında, Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinden Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) ile CBS entegrasyonu sağlanarak, kriterlerin hiyerarşik yapısı oluşturulmuş ve kuşakların belirlenmesinde kriterlerin ağırlıkları hesaplanmıştır. Orta derecede uygun alanlar havzanın %59’unu, uygun ve çok uygun alanlar ise toplamda %30’unu oluşturmaktadır. Bu durum Gediz Havzası’nın agroekolojik potansiyelinin yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Çiftçilerle yapılan görüşmeler neticesinde, agroekolojik farkındalık durumu ortaya koyulmuş ve sürdürülebilir tarım uygulamalarının yerel düzeyde benimsenme derecesi değerlendirilmiştir. Gediz Havzası’ndaki çiftçilerle yapılan görüşmeler sonucunda, agroekoloji kavramına aşina olunmadığı, ancak geleneksel tarım yöntemlerinin uzun süredir uygulanmaya devam edildiği görülmüştür. Elde edilen bulgular, Gediz Havzası’nın farklı agroekolojik kuşaklarının özelliklerini ve bu kuşakların sürdürülebilir tarıma katkı potansiyelini ortaya koymaktadır. Gediz Havzası’nda tarımsal sürdürülebilirliğin sağlanabilmesi için agroekolojik tarım alternatif bir yöntemdir. Sonuç olarak, çalışma, bölgesel tarımsal planlamada ve agroekolojik stratejilerin geliştirilmesinde bilimsel ve pratik bir temel sunmaktadır.

This study aims to identify the agroecological zones of the Gediz Basin and determine their characteristics. Drawing on the dimensions of sustainable agriculture, the ten elements of agroecology, and interviews conducted with farmers regarding agroecological awareness, the ecological and agricultural potential of the region was comprehensively evaluated. In order to delineate the agroecological zones, Geographical Information Systems (GIS) were employed, using slope, aspect, and elevation for the topographic model layer; temperature and precipitation for the climate model layer; and major soil groups, erosion status, land capability, and land use type for the soil model layer. By overlaying these nine criteria according to their assigned weights and scores, distinct agroecological zones were derived. To compute the weights of the criteria, the Analytic Hierarchy Process (AHP)—one of the Multi-Criteria Decision-Making methods—was integrated with GIS, thus establishing a hierarchical structure and determining the relative importance of each criterion in zone delineation. According to the results, moderately suitable areas account for 59% of the basin, whereas suitable and highly suitable areas constitute a total of 30%. These findings underscore the high agroecological potential of the Gediz Basin. Interviews with farmers revealed the level of agroecological awareness and assessed the extent to which sustainable agricultural practices have been adopted locally. The data indicate that, although farmers in the Gediz Basin are not acquainted with the concept of agroecology, they have continued to apply traditional farming methods for an extended period. The results further highlight the characteristics of the different agroecological zones within the Gediz Basin and their potential contribution to sustainable agriculture. In this context, agroecological farming emerges as an alternative approach to achieving agricultural sustainability in the Gediz Basin. Consequently, the study provides a scientific and practical foundation for regional agricultural planning and the development of agroecological strategies.