Kayrevan’da kıraat ilmi

Abstract

Günümüzde Tunus ülkesinin sınırları içerisinde bulunan Kayrevan şehri, hicretin ilk dört buçuk asrında birçok ilmî sahada öne çıkmıştır. Doğu ile Batı arasında bir geçiş güzergahında olması hasebiyle ilim yolcularının uğrak bir şehri olmuş, çeşitli sahada birçok ulemânın ömrünün tamamını ya da bir kısmını geçirdiği kritik mekân haline gelmiştir. Kıraat ilmi hususunda da seçkin bir yere sahip olan Kayrevan’da özellikle hicretin üç, dört ve beşinci asırlarında çok kıymetli kıraat ulemâsı yetişmiştir. Ayrıca bağrında yetişen bazı kıraat âlimleri, büyük ses getiren telifler kaleme almışlar ve İslâm dünyasının farklı yerlerine rihleler yaparak çok sayıda talebe yetiştirmişlerdir. Bu çalışma, Kayrevan şehrinin kıraat ilmindeki yerini ve rolünü çeşitli yönlerden ele almaktadır. Buna göre; hicrî 50 yılında tesis edilmesinden başlayarak, ilmî merkez olma vasfını yitirdiği 449 senesine kadar kıraat ilminin Kayrevan’daki tarihî serencamı detayları ile tetkik edilmiş, gelişmesini sağlayan faktörler etraflıca işlenmiştir. Ayrıca Kayrevan kıraat birikiminin kaynakları, tercih edilen kıraat ve rivayetlere de detaylarıyla değinilmiş, nihai olarak da bu coğrafyada yetişmiş kurrâ tespit edilerek kıraate yönelik telifleri ve kıraat sahasına katkıları analiz edilmeye çalışılmıştır.

Located within the present-day borders of Tunisia, the city of Qayrawan distinguished itself in numerous fields of knowledge during the first four and a half centuries following the Hijra. Owing to its position as a transitional hub between the East and the West, Qayrawan became a key destination for seekers of knowledge and evolved into a critical center where many scholars spent either part or the entirety of their lives. In the field of Qur’anic recitation in particular, Qayrawan held a distinguished status, producing numerous eminent scholars especially during the third, fourth, and fifth centuries of the Hijra. Moreover, several qirāʾāt scholars who emerged from Qayrawan authored influential works and undertook journeys to various parts of the Islamic world, educating numerous students along the way. This study explores the role and significance of the city of Qayrawan in the discipline of qirāʾāt from multiple perspectives. Accordingly, it thoroughly examines the historical development of qirāʾāt in Qayrawan, beginning with its establishment as a city in 50 AH and continuing until it lost its status as a scholarly center in 449 AH. The factors that contributed to its growth in this field are also addressed in detail. Furthermore, the study delves into the sources that shaped Qayrawan's qiraat tradition, the preferred modes of recitation and their transmissions, and ultimately identifies the notable Qurʾānic reciters who emerged from this region. Their written contributions and overall impact on the science of qiraat are analyzed comprehensively.