Yemen’de Suleyhî hânedanı (1047-1138)

Abstract

Yemen coğrafî özellikleri ve stratejik konumu sayesinde Doğu ve Batı arasında bir köprü olmuş, tarih boyunca birçok devlet ve dinî gruba ev sahipliği yapmıştır. İslâm’ın ortaya çıkışından sonra da Yemen İslâm devletinin bir parçası olarak İslâm medeniyetine katkıda bulunmuştur. Hicrî üçüncü yüzyıldan itibaren Abbasîler’in otoritesini kaybetmesi ve Yemen’in devlet merkezine olan uzaklığı sebebiyle bir isyan merkezi haline gelen bu bölge İsmâilî propaganda faaliyetlerinin yürütüldüğü merkezlerden biri olmuştur. Bu çalışma hicrî beşinci yüzyılda Yemen’de Fâtımîler’e bağlı olarak ortaya çıkan Şiî-İsmâilî yapıdaki Suleyhîler Devleti’nin siyasî, askerî ve dinî tarihini; ayrıca Mısır, Hicaz, Uman ve Hindistan gibi civar bölgeler ile ilişkisini ele almaktadır. Yemen içerisinde kısa süreli de olsa siyasî birliği sağlamaları, yeni şehir ve kaleler inşa ederek bölgede imar faaliyetleri gerçekleştirmeleri Suleyhîler’in Yemen tarihindeki konumlarınını göstermektedir. Suleyhîler Devleti İsmâilî mezhep tarihi içerisinde de önemli bir yer tutmaktadır. Nitekim bu devlet Fâtımîler’in doğu siyasetinde kilit rol oynamış, Fâtımî-İsmâilî nüfuzun civar bölgelerde güçlenmesi adına önemli faaliyetler gerçekleştirmiştir. Ayrıca İsmâilî mezhep Suleyhîler ile Yemen’de en parlak dönemini yaşamış ve devletin son döneminde Seyyide Hürre Ervâ öncülüğünde Fâtımîler ile olan siyasî-dinî bağın kesilerek İsmâilî mezhebin Tayyibiyye kolu Yemen merkezli olarak kurulmuştur. Sonuç olarak bu tez Suleyhîler Devleti’ni farklı yönlerden inceleyerek devletin Yemen ve İsmâilî mezhep tarihindeki yerinin anlaşılmasını sağlamaktadır.

Thanks to its geographical features and strategic location, Yemen has served as a bridge between the East and the West, hosting numerous states and religious groups throughout history. Following the advent of Islam, Yemen became a part of the Islamic state and contributed to Islamic civilization. From the third century after Hijra onwards, due to the weakening of Abbasid authority and Yemen’s distance from the central government, the region became a center of rebellion and one of the main hubs for Ismaili da‘wa activities. This study examines the political, military, and religious history of the Sulayhid dynasty, a Shi‘i-Ismaili state that emerged in Yemen in the 5th century after Hijra under the patronage of the Fatimids. It also explores the dynasty’s relations with neighboring regions such as Egypt, the Hejaz, Oman, and India. Although short-lived, their success in establishing political unity within Yemen, along with their construction of new cities and fortresses, demonstrates the Sulayhids’ significant role in the history of the region. The Sulayhid dynasty also holds an important place in the history of the Ismaili sect. Indeed, the state played a key role in the Fatimid eastern policy and carried out significant activities to strengthen Fatimid- Ismaili influence in the surrounding regions. In conclusion, this thesis examines the Sulayhid dynasty from various perspectives, aiming to clarify the state's position in the history of Yemen and the Ismaili sect.