Ekmeklik buğdayda Triticum aestivum L. diallel melez analizi ile bazı agronomik özelliklerin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada, farklı orijinli altı ekmeklik buğday [Gönen(G1), Saraybosna(G2), Köksal-2000(G3), Atilla-12(G4), 15-4(G5),ve 22-1(G6)] kullanılarak, tam diallel melezlemeler gerçekleştirilmiştir. Denemede F1 bitkileri ve anaçlar üzerinde bitki boyu, başak boyu, başakçık sayısı, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı ve 1000 tane ağırlığı özellikleri incelenmiştir. İncelenen tüm özellikler için Genel Kombinasyon Kabiliyeti (GKK) ve Özel Kombinasyon Kabiliyet, (ÖKK) kareler ortalamasının istatistiksel olarak önemli olduğu, resiprokal etkiler ortalamasının ise başak boyu ve başakta tane sayısı özelliklerinde önemsiz, diğer karakterlerde ise önemli olduğu saptanmıştır. Yapılan analizler sonucunda Gönen buğdayında başak boyu özelliği dışında incelenen bütün özelliklerde GKK değerleri önemli bulunmuştur. Elde edilen melezler için ÖKK değerleri açısından incelendiğinde, G1xG3 melezinde bitki boyu hariç diğer tüm özelliklerde pozitif ve önemli ÖKK etkisi gözlenmiştir. En yüksek dar anlamda kalıtım derecesi 0.464 ile bitki boyu özelliğinde, en düşük değer ise 0.003 ile başak boyu özelliğinde bulunmuştur. Çalışmada en yüksek heterosis değeri %82.54 değeri ile başakta tane sayısı özelliğinde G6xG3 melezinde belirlenirken en düşük değer % - 28.31 değeri ile G5xG3 melezinde başakta tane ağırlığı özelliğinde belirlenmiştir. En yüksek ve en düşük heterobeltiosis değerleri ise sırasıyla %54.01 ve % - 28.63 ile başakta tane ağırlığı özelliğinde belirlenmiştir.

In this study, by using 6 different originated common wheat genotypes [Gonen(G1), Saraybosna(G 2), Koksal-2000(G3), Atilla-12(G4), 15-4(G5), 22-1(G6)], full diallel crosses were made. Plant height, spike length, spikelet number/spike, seed number/spike, seed weight/spike and 1000 kernel weight were investigated over F-1 plants and parents. It is found that mean squares of GCA and SCA were significant for all investigated traits whereas it is determined that resiprocal effect was non-significant for spike length and seed number/spike and statistically significant for other traits. GCA effects were determined to be significant for all the traits, except spike lenght, in Gonen wheat. When the SCA effects were examined, in G1xG3 hybrid, except plant height, significant and positive SCA effects were observed for the other traits. The highest narrow-sense heritability was found in plan height by 0.464 and the lowest in spike length by 0.003. The highest heterosis value was observed in G6xG3 hybrid by 82.54% in the seed number/spike, the lowest heterosis was in G5xG3 hybrid by - 28.31% in the trait of seed weight/spike in the study. The highest and the lowest heterobeltiosis values were obtained in the seed weight/spike by 54.01% and - 28.63%, respectively.