18. yüzyılın ikinci yarısında Anadolu Eyaletinden gelen şikâyetlere göre reaya ve merkezî yönetim arasında ilişkiler (1768-1780)

Abstract

Değer Dil Düzenle Bu tez 1768-1780 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'nda, Anadolu Eyaleti'nden Divan-ı Hümayun'a iletilen şikâyetler üzerinden reaya ile merkezî yönetim arasındaki ilişkileri incelemektedir. 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı sonrası, taşrada ayanın güç kazanma süreci, reaya üzerindeki etkileri ve şikâyet mekanizmasına yansımaları, tezin temel konuları arasındadır. Bu dönemde taşra idaresinde yaşanan değişimlerin, reaya ile merkezî yönetim arasındaki ilişkilere yansıması, halkın sesinin en iyi duyulabileceği şikâyet kayıtlarında aranmıştır. Bu bağlamda, tezin ana kaynağını Anadolu Ahkâm ve Atik Şikâyet Defterleri oluşturmaktadır. Dönemin en dikkat çekici unsurlarından biri, taşradan Divan-ı Hümayun’a yapılan başvuruların artışı ve başvuru yöntemlerindeki değişimlerdir. İncelenen dönemde, şikâyet sayısındaki artışın nedenleri ve şikâyet mekanizmasının devlet açısından taşıdığı önem üzerinde durulmuştur. Bunun yanı sıra, şikâyet konuları tasnif edilerek, Anadolu Eyaleti genelinde öne çıkan problemler tartışılmıştır. Ayrıca, şikâyet mekanizmasının insani boyutu ele alınarak şikâyetçi, şikâyet edilen ve problemleri çözen aktörler incelenmiştir. Böylece, toplumun hangi kesimlerinin hangi sorunlarla karşılaştığı ve devletin sorunların çözümünde kimleri muhatap aldığı açıklığa kavuşturulmaya çalışılmıştır. Son olarak, şikâyetlerin coğrafi boyutu incelenmiş, sancaklara göre şikâyetler değerlendirilerek mesafe, idari yapı ve coğrafyanın şikâyetlerin dağılımına etkisi analiz edilmiştir. Ayrıca, şikâyet konularının mevsimsel değişimi tasnif edilerek, problemlerin dönemsel akışı ortaya konmaya çalışılmıştır.

This thesis examines the relations between the reaya and the central administration in the Ottoman Empire between 1768 and 1780, based on complaints submitted from the Anatolian Province to the Imperial Council (Divan-ı Hümayun). One of the main focuses of the study is the process of power consolidation by the ayan in the provinces following the Ottoman- Russian War of 1768-1774, its effects on the reaya, and its reflections on the complaint mechanism. The impact of transformations in provincial administration during this period on the relationship between the reaya and the central administration has been analyzed through complaint records, which provide the most direct insight into the voices of the people. In this context, the primary sources of this thesis are the Anatolian Ahkâm Registers and the Atik Complaint Registers. One of the most striking aspects of the period is the increase in petitions submitted from the provinces to the Imperial Council and the changes in petitioning methods. The study focuses on the reasons behind the rise in complaints and the significance of the complaint mechanism from the state's perspective. Additionally, the complaints are categorized to discuss the prominent problems across the Anatolian Province. Furthermore, the human dimension of the complaint mechanism is explored by analyzing the complainants, the accused, and the actors responsible for resolving disputes. This analysis aims to clarify which social groups encountered specific problems and whom the state engaged with in resolving these issues. Finally, the geographical distribution of complaints is examined by evaluating them according to sanjaks (districts), analyzing how distance, administrative structures, and geography influenced the spread of complaints. Additionally, the seasonal variations in the subjects of complaints are classified to identify the periodic patterns of the problems.