Petrol fiyatlarının dış ticaret hacmine etkisi: Türkiye-Almanya-Bulgaristan örneği

Abstract

Günümüz dünyasında başta makro ekonomi, yerel ve küresel politika olmak üzere etkisi 1960’lı yıllardan sonra kullanımındaki yaygınlaşmayla artan petrol ve petrol ürünleri araştırmalarda da önem kazanmıştır. Petrol kullanım alanındaki çeşitliliği ile ekonomik düzende değerli bir hammadde olarak yer almasına olanak sağlamıştır. Bu durum petrole akademik araştırmalarda faiz, TÜFE, döviz kuru gibi ekonomik analizler için bir belirteç fonksiyonu yüklemiştir. Birçok çalışmaya konu olan petrol fiyatları, petrol fiyat dalgalanmaları ve petrol fiyat şokları gibi varyasyonlarla çalışmalarda yer almaktadır. Petrol fiyatlarının etkilerinin araştırılması için yürütülen bu çalışmalarda yaygın olan yöntem, ülkeler üzerinden yürütülen analizlerdir. Petrol fiyatları yaygın olarak GSYİH, borsa endeksleri, küresel ekonomik aktivite, üretim ve dış ticaret kapasitesi gibi ekonomik değişkenlerin analizinde yaygın şekilde açıklayıcı değişken olarak yer almıştır. Bu çalışmalar yaygınlığına karşın petrol fiyatlarının etkisi diğer değişkenlerin gölgesinde kalmış bir diğer ifadeyle diğerlerine oranla etkisi düşük olması sebebiyle çok fazla üstünde durulan bir değişken olmamıştır. Bu durum göz önünde bulundurularak çalışmada, petrol fiyatları ve ülkelerin ticaret hacimleri arasındaki nedensellik ilişkisi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu amaçla petrol fiyatları bağımsız değişken ve dış ticaret hacmi bağımlı değişken olarak alınmıştır. Çalışmada 1980-2021 yılları arasındaki Türkiye, Almanya, Bulgaristan’ın dış ticaret verileri ve Brent ham petrol fiyatları verileri kullanılmıştır. Oluşturulan modelde En Küçük Kareler Yönteminden yararlanılmıştır. Çalışmada yer alan üç ülke için de Birim Kök Testleri, Eşbütünleşme Testleri ve Granger Nedensellik testleri uygulanmıştır. Yapılan analizler sonucunda hiçbir ülke için de Granger Nedenselliğine rastlanmamıştır. Çalışma sonucunda elde edilen bir diğer bulgu da oluşturulan denklemler çerçevesinde petrol fiyatlarında yaşanan bir birimlik değişimin en yüksek ticaret hacmine sahip olan ülkenin bu değişiminden daha çok etkileneceği tespit edilmiştir.

In today’s world, after 1960s the widespread usage of petroleum and petroleum products became important in researches because of the impact on macro economics, local and global politics. Petroleum, with its variety of usage in different areas has allowed it to take place in economic order. With this, petroleum gained indicator function in academic researches such as interest rate, consumer price index (CPI) and foreign currency exchange rates. Petroleum prices which are subject of many researches have varieties such as petroleum price volatality, petroleum price shocks. The common method used for the purpose of research the effects of petroleum prices are carried out on countries Petroleum prices have been widely included as explanatory variables in the analysis of economic variables such as GDP, stock market indices, global economic activity, production and foreign trade capacity.; Although these studies are common, the effect of petroleum prices is overshadowed by other variables, which is, they are not that common among other variables emphasized because their effect is slim compared to others. Considering this type of execution, it is aimed to examine causality relation between petroleum prices and trade volumes of countries. For this purpose, oil prices were taken as the independent variable and foreign trade volume as the dependent variable The Least Squares Method was used in the created model. Unit Root Tests, Co-integration Tests and Granger Causality tests were applied for all three countries in the study. As a result of the analysis, Granger Causality was not found for any country. Another finding emerged as a result of the study was that, within the structure of the equations created, it was determined that a one-unit change in oil prices would be more affected by the price change of the country with the highest trade volume.