İlk dönem tasavvufunda kesb

Abstract

Kesb nazariyesi, İslam düşünce tarihinde oldukça kıymetli bir alanı temsil etmektedir. Kelam ilminde tartışılan pek çok meselenin ya sebebi ya neticesi olarak bulunan kesb kavramı, Tasavvuf alanında da ele alınmıştır. Kelam alanında kesb kavramı, itikâdî boyutlara varan tartışmalar ile incelenirken tasavvuf alanında daha çok sosyal hayattaki yansımaları ve etkileri ile beraber incelenmiştir. “Çalışmak, kazanmak” mânalarında ele alınan kesb kavramı, ilk dönem tasavvufunda zühd yaşantısına tezatlık ifade etmeye başlamıştır. Sosyal hayatta çalışmanın ve bunların getirilerinin durumu ilk dönem sûfîleri tarafından tartışılırken biryandan da onunla bağlantılı tevekkül kavramı da ele alınmaya başlanmıştır. Bu dönemin ilk kısmında kesb kabul görmemiş ve bu konudaki tartışmalar neticesinde ikinci dönem, kesb konusu bir krize dönmüştür. Dönemin sonlarına doğru tevekkül ile ilişkisi mutedil düzlemde ele alınmaya başlanmıştır. Kesbi tamamen reddedenlerin söylemleri üzerine eleştiriler yoğunlaşmıştır. Sûfiler üçüncü dönem itibariyle kesb görüşündeki sünnî anlayışa kapı aralamış, böylelikle tevekkül ve kesb arasında uzlaşı sağlanmıştır. Kesb vetevekkül arasındaki uzlaşı ile beraber kesbin kabulü sağlanmış ve sûfiler çalışma hayatını benimsemeye başlamışlardır. Tasavvuftaki bu üç dönemle beraber kesb kavramının daha iyi anlaşıla bilmesi için onun kelam ilmindeki yeri ve tasavvuftaki diğer meselelerle bağlantısı da araştırılarak çalışmamıza dahil edilmiştir.

Kasb theory represents a very valuable area in the history of Islamic thought. The concept of kasb, which is either the cause or the result of many issues discussed in the science of Kalam, has also been discussed in the field of Sufism. While the concept of kasb in the field of kalam has been examined with discussions reaching theological dimensions, in the field of Sufism; it has been examined with its reflections and effects in social life. The concept of kasb, which means "to work, to earn", began to exhibit contradiction with the ascetic life in the early Sufism. While the situation of working in social life and its benefits was being discussed by the early Sufis, theconcept of tawakkul related to it began to be discussed as well. In the first part ofthis period, kasb was not accepted and as a result of the discussions on this issue, in the second period, the kasb issue turned into a crisis. Towards the end of the period, its relationship with tawakkul began to be discussed on a moderate level. Criticism has intensified on the statements of those who completely reject kasbi. As of the third period, Sufis paved the way for the Sunni understanding of kasb, thus a compromise was achieved between tawakkul and kasb. With the compromise between kasb and tawakkul, the acceptance of kasb was achieved and Sufis began to embrace the working life. In order to better understand the concept of kasb along with these three periods in Sufism, its place in the science of kalam and its connection with other issues in Sufism have also been researched and included in our study.