Ayfer Tunç’un “Dünya Ağrısı” romanında karşılaştırma işlevli yapılar

Abstract

Karşılaştırma, en az iki unsur arasındaki benzerlik ve farklılıkların değerlendirilmesine dayanan bir anlamsal ilişkidir. Karşılaştırmaların amacı unsurlar arasında öne çıkarılmak istenen nitelikleri belirginleştirmek ve somutlaştırmaktır. Karşılaştırma ilişkileri, dilde karşılaştırma işlevi üstlenen dil birimleri doğrultusunda kurulur. Ekler, sözcükler, ek (biçim birimi) + sözcük (sözcük birimi), sözcük + ek yapıları (biçim birimi-sözcük birimi) karşılaştırma işleviyle dizge içerisinde yer alabilmektedir. Dil birimlerinin hangi işlevle dizge içerisinde yer aldıklarının tespit edilmesi, biçimsel ve anlamsal ilişkiler kurdukları diğer dil birimleriyle birlikte ele alınmasına bağlıdır. Çeşitli boyutlardaki dil birimleri, karşılaştırma işlevlerini bağlam odaklı kazanmaktadırlar. Bazı ekler, sıfatlar, zarflar, edatlar ve bağlaçlar anlamsal bağlantılarına göre karşılaştırma işleviyle kullanıma çıkarlar. Karşılaştırma ilişkilerinin yüzey yapıda kullanılan dil birimlerinin yanı sıra karşılaştırma işlevi üstlenmiş dil birimleri olmaksızın da kurulabildiği görülmektedir. Karşılaştırmaların bu türünü, cümle ögeleri arasındaki bağlantılara dayanan söz dizimsel ilişkiler ağı oluşturmaktadır. Söz dizimsel karşılaştırmalar özne, nesne, zarf tümleçleri ve yüklemler arasında kurulur. Çözümlenebilmeleri için derin yapı ve bağlam hakkında genel bilgilere hâkim olunması gereklidir. Karşılaştırma işlevli dil birimleri dizge içerisinde karşıtlık, benzerlik, derecelendirme, denklik/eşitlik, tercih/seçim, beklenti ve gerçeklik arasında uyuşmazlık, sınırlandırma, oranlama vb. çeşitli anlamsal ilgiler kurar. Bu tez, Türkiye Türkçesinde karşılaştırma işlevli yapıların tespit edilmesine yöneliktir. İnceleme metni olarak Türk edebiyatının modernist kalemlerinden olan Ayfer Tunç’un Dünya Ağrısı romanı seçilmiştir. Dünya Ağrısı; kişiler, nesneler, olaylar ve durumlar, zaman ve mekân bakımından zenginleştirilmiş karşılaştırma ilişkileri üzerine kuruludur. Tezin amacı, karşılaştırma işlevli yapıların tespit edilmesi; elde edilen verilerin biçim birimi, sözcük birimi, biçim birimi-sözcük birimi ve söz dizimsel olarak sınıflandırılması; biçimsel ve anlamsal değerlerinin belirlenmesidir.

Comparison is a semantic relationship based on the evaluation of similarities and differences between at least two elements. The purpose of comparisons is to clarify and concretize the qualities desired to be highlighted between the elements. Comparative relations are established in line with the language units that undertake the comparative function in the language. Suffixes, words, suffix (morpheme unit) + word (lexical unit), word + suffix structures (morpheme-lexical unit) can take place in the string with the function of comparison. The determination of the function with which the language units take place in the string depends on the consideration of them together with other language units with which they establish formal and semantic relations. Language units of various sizes acquire their comparative functions in a context-oriented manner. Some adverbs, prepositions and conjunctions come into use with a comparative function according to their semantic connections. This type of comparison is constituted by a network of syntactic relations based on the connections between sentence elements. Syntactic comparisons are established between subject, object, adverbial complements and predicates. In order to analyze them, it is necessary to have a general knowledge of deep structure and context. Comparative relations established in line with language units with comparative functions establish various semantic relations such as contrast, similarity, rating, equivalence/equality, preference/choice, discrepancy between expectation and reality, limitation, proportioning, etc. between language units. This thesis aims to identify the structures with comparison function in Turkey Turkish. Ayfer Tunç's novel Dünya Ağrısı (World Pain), one of the modernist writers of Turkish literature, was chosen as the analysis text. Dünya Ağrısı is based on comparative relations enriched in terms of persons, objects, events and situations, time and space. The aim of the thesis is to identify the structures with the function of comparison and to determine their formal and semantic values by classifying them as morphological, lexical, morphosyntactic and syntactic.