Peyzaj tasarım bileşenlerinin duygu durumu üzerindeki etkilerinin incelenmesi: Bursa Hanlar Bölgesi örneği

Abstract

Kentsel mekânlar, kullanıcıların algı süreçleriyle şekillenen ve duygu durumlarını olumlu ya da olumsuz etkileyen yaşam parçalarıdır. Araştırma, mekânsal algıyı oluşturan tasarım bileşenlerinin öznel deneyimlerle ilişkisini anlamaya yöneliktir. Mekânların psikolojik veriler gözetilerek analiz edilmesi ile mekânsal deneyimin bütüncül bir bakış açısıyla anlaşılması sağlanacaktır. Böylelikle tasarım sürecinde kullanılan hangi bileşenlerin hangi duyguları etkilediği ile ilgili veriler toplanarak, kullanıcıların ruh sağlığına yönelik olumlu bir perspektif geliştirilebilecektir. Bu yönüyle çalışma kentsel mekânı bir duyusal ve duygusal deneyim alanı olarak ele alarak, kullanıcı-çevre etkileşiminden doğan hisleri çözümlemeyi ve olumlu duyguları harekete geçiren mekânsal tasarım unsurlarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bursa ili Hanlar Bölgesi çalışma materyali olarak belirlenmiştir. Kent kullanıcılarının mekâna dair duygu durumları ve algılarının irdelenmesi amacıyla ziyaretçilere mekân kullanımları, tasarım özellikleri, kullanıcı memnuniyeti, aidiyet, duygudurum ve hisler konularında anket uygulaması yapılarak, sonuçlar kullanıcı verileriyle ilişkilendirilmiştir. Anket verileri SPSS 28 paket programı içerisinde yer alan crosstab, khi-kare ve frekans dağılımı analizleri kullanılarak değerlendirilmiştir. Araştırma, sosyo-ekonomik ve demografik özelliklerin kullanıcıların duygusal tepkilerini, algılarını ve mekân kullanım amaçlarını belirgin şekilde etkilediğini, bölge karakterine uymayan bileşenlerin ise olumsuz duygulara yol açtığını ortaya koymuştur. Sonuçlar göstermektedir ki, Hanlar Bölgesi’nde duygu durumunu olumlu yönde etkileyerek huzur ve mutluluk gibi duyguları tetikleyen unsurlar; yeşil alanlar, tarihi dokular ve hoş kokulardır. Stres ve öfke gibi olumsuz duygulara neden olan nitelikler ise kalabalık, kirlilik ve rahatsız edici sesler olarak öne çıkmaktadır. Ayrıca diğer duygudurumları kullanıcıların sosyo-ekonomik özelliklerine bağlı olarak memnuniyet ve aidiyet hissiyle çeşitlenmektedir.Urban spaces are parts of life shaped by users' perceptual processes and capable of influencing their emotional states. This research aims to understand the relationship between spatial perception and subjective experiences. Analyzing spaces through psychological data provides a holistic understanding of spatial experiences. This allows identifying design components that influence emotions, contributing to a positive perspective for users' mental well-being. The study approaches urban spaces as sensory and emotional experience domains, aiming to analyze feelings arising from user-environment interaction and identify design elements that evoke positive emotions. The Hanlar Region in Bursa was selected as the study area. Surveys were conducted to examine visitors’ emotional states and perceptions regarding space, focusing on spatial usage, design features, user satisfaction, belonging, emotions, and feelings. The results were analyzed using crosstabulation, chi-square, and frequency distribution analyses within the SPSS 28 software. The findings indicate that socio-economic and demographic characteristics significantly influence users’ emotional reactions, perceptions, and spatial use. Components incompatible with the region’s character lead to negative emotions. Positive emotional triggers in the Hanlar Region include green spaces, historical textures, and pleasant scents, evoking peace and happiness. Conversely, crowding, pollution, and disturbing noises cause stress and anger. Emotional responses also vary based on socio-economic characteristics, shaping feelings of satisfaction and belonging.