Yetiştirme ortamına artan miktarda uygulanan iyot dozlarının marul ve ıspanak bitkilerinin iyot alımı ve gelişimi üzerine etkileri

Abstract

İyot (I) eksikliğine maruz kalan insanların iyot gereksinimlerinin karşılanmasında, yeşil yapraklı sebzelerin iyotla zenginleştirilerek tüketimi, tuza alternatif bir yöntem olabilir. İyot zenginleştirmesi sırasında, diğer besin elementlerinin bitkiye alımı ve alınma miktarının da bir denge içerisinde olmasıda, bitki ve insan sağlığı açısından oldukça önemlidir. Bu nedenle Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Araştırma ve Uygulama Merkezinde yer alan Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü Araştırma serasında bir çalışma yürütülmüştür. Çalışma için belirlenmiş uygun marul ve ıspanak tohumları perlit ortamında çimlendirilerek artan miktarlarda I (0-2-4-8-16 μM) dozlarının uygulandığı akan su kültürüne sahip bir hidroponik sistemde yetiştirilmiştir. Artan miktarlarda I uygulamasının ıspanak ve marul bitkilerinin kuru madde veriminde istatistiksel olarak anlamlı bir etkisinin olmadığı gözlenmiş, ancak 4 µM I dozuna kadar ıspanak ve marul bitkilerinin iyot ve besin elementi alımını olumlu yönde etkilemiştir (p<0.01). Uygulanan yüksek iyot dozlarının (8-16 µM) etkisi ise negatif bulunmuştur. Kuru madde miktarının köke oranla yapraklarda daha fazla olduğu, artan iyot dozları ile kök gelişiminin yapraklara oranla daha fazla olumsuz yönde etkilendiği görülmüş, bitkilerin özellikle köklerinde Fe, Cu, Zn ve Mn birikimi meydana gelmiştir. Yapılan çalışma sonucunda ıspanak ve marul bitkilerinin içerdiği iyot miktarının insan sağlığı için gerekli olan iyot miktarını karşılayabilme potansiyeline sahip olduğu belirlenmiştir. İlk iyot dozu olan I1 (2 µM) uygulamasından elde edilen iyot içeriğinin ıspanak yapraklarında 2,57 mg kg-1 ve marul yapraklarında 1,98 mg kg-1 olduğu, bu bitkilerden kuru madde bazında yaklaşık olarak 60 g tüketilmesi ile insanın bir günlük iyot ihtiyacını karşılayabileceği görülmüştür. Aşırı miktarların iyotta olduğu gibi diğer besin elementlerinin de alımında azalmaya yol açması nedeniyle bitkilerin iyotla zenginleştirilmesinde bir limit doz bulunması gerektiği, yapılan çalışmaya göre ıspanak ve marul bitkileri için besin çözeltisinde kullanılabilecek maksimum iyot dozunun I2 (4 µM) olduğu sonucuna varılmıştır.

Consumption of green leafy vegetables enriched with iodine may be an alternative method to salt in meeting the iodine needs of people exposed to iodine (I) deficiency. During iodine enrichment, it is very important for plant and human health that the uptake of other nutrients are also in balance. The amount of these elements in plants should be in a balance. For this reason, a study was conducted in the greenhouse of the Department of Soil Science and Plant Nutrition located in Agricultural Research and Application Center at Faculty of Agriculture, Bursa Uludağ University. Appropriate lettuce and spinach seeds determined for the study were germinated in perlite medium and grown in a hydroponic system with a flowing water culture where increasing amounts of I (0-2-4- 8-16 μM) doses were applied. It was observed that increasing amounts of I application did not have a statistically significant effect on dry matter yield of spinach and lettuce plants, but it positively affected iodine and nutrient uptake of spinach and lettuce plants up to 4 µM I dose (p <0.01). The effect of high iodine doses (8-16 µM) applied was negative. It was observed that the amount of dry matter was higher in the leaves than the root, and with increasing iodine doses, root development was negativelly affected more than the leaves, Fe, Cu, Zn and Mn accumulation occurred especially in the roots of the plants. As a result of the study, it was determined that the amount of iodine contained in spinach and lettuce plants has the potential to meet the amount of iodine required for human health. The iodine content obtained from the first iodine dose, I1 (2 µM) application, was 2.57 mg kg-1 in spinach leaves and 1.98 mg kg-1 in lettuce leaves, and if approximately 60 g of dry plant is consumed from these plants, it has been seen that it can meet the iodine needs. Because of excessive amounts cause a decrease in the uptake of other nutrients as well as iodine, it was concluded that a limit dose should be found for the enrichment of plants with iodine. The maximum iodine dose that can be used in the nutrient solution for spinach and lettuce plants was determined as I2 (4 µM) according to the researche results.