Postmodern romanların psikanalitik edebiyat kuramı bağlamında incelenmesi (1960-2010)

Abstract

Toplumsal yaşayış içinde insana dair olan tüm hasletler, edebiyatın ve psikolojinin konusunu oluşturur. Özellikle 1960’lı yıllardan sonra Türk edebiyatında başlayan postmodernizm, edebi metinlerin kurgulanış şekillerinde yeni bir dönemin başlamasını sağlar. Kuralsızlığın kural kabul edildiği postmodern anlatılarda üstkurmaca, yabancılaşma estetiği, diyalektik duyuş, bilinç akışı ve metinlerarasılık gibi biçime dair özelliklerle romanlardaki anlatılmak istenenin nedenine değil de nasılına odaklanılır. Bu odaklanış sayesinde romanların kurgusal atmosferindeki kahramanların iç dünyalarına dönük detaylı bilgilerin elde edilmesi sağlanır. Nedeni sonuca bağlamak gibi bir hassasiyetin gözetilmediği postmodern romanlarda bilinç akışı gibi teknikler sayesinde kahramanların psişik durumları hakkında bilgilere ulaşılabilmektedir. Diyalektik duyuş tarzı ile kahramanların ani değişen duygu durumlarını, birden fazla ihtimali içinde barındıran yabancılaşma estetiği ile de kahramanların paranoyak ruh halleri hakkında yorumlarda bulunulabilmektedir. Bu bağlamda Sigmund Freud, Alfred Adler, Carl Gustav Jung ve Heinz Kohut’un insan psikolojisini anlamlandırmak için geliştirdikleri kuramlar vasıtasıyla kahramanların değişen duygu durumlarının nedenleri ortaya konularak, bu etkinin olay örgüsüne olan yansımalarına dikkat çekilmiştir. Ardından eserden yazara doğru giden bir yaklaşımla romanlardaki kahramanların hayatlarından yansıyan trajik olayların yazarların öz yaşamıyla olan benzerlikleri ve bu benzerliklerdeki nevrozları tetikleyen travmatik etkilerin romanların olay örgüsünün yaratımına olan katkısı açığa çıkartılmaya çalışılmıştır. Böylelikle bu çalışmayla sadece psikanaliz üzerine çalışma yapan isimlerin tek bir kuramı üzerinden değil de bir bütün şeklinde romanlardaki kahramanların psişik durumları, olay örgüsüne olan etkileri ortaya çıkarılmış; postmodernizmin biçimsel özelliklerinin psikanalitik değerlendirmeye sağladığı katkılar ile birlikte yazarların öz yaşamından yansıyan çarpıcı olayların travmatik etkisindeki psişik dürtünün eserlerin yaratım sürecindeki ilhamı tetikleyen görüntüsü açığa çıkartılmıştır.

All characteristics of human beings in social life constitute the subject of literature and psychology. Postmodernism, which started in Turkish literature especially after 1960s, heralded a new era in the structuring of literary texts. In postmodern narratives, where irregularity is accepted as the rule, the focus is on how rather than why what is wanted to be told in novels, with stylistic features such as metafiction, aesthetics of alienation, dialectical perception, stream of consciousness and intertextuality. Thanks to this focus, detailed information about the inner worlds of heroes is obtained in the fictional atmosphere of novels.In postmodern novels, where there is no sensitivity to establish cause-effect relationships, information about mental states of heroes can be obtained thanks to techniques such as stream of consciousness. Comments can be made on the changing emotional states of the heroes with the dialectical style of perception, and on the paranoid moods of the heroes with the aesthetics of alienation that includes multiple possibilities. In this context, the reasons for changing emotional states of heroes are revealed through theories developed by Sigmund Freud, Alfred Adler, Carl Gustav Jung and Heinz Kohut to make sense of human psychology, and attention is drawn to the reflections of this effect on the plot. Then, with an approach from the work to the author, the similarities between tragic events reflected in the lives of novel heroes and authors’own lives, and contribution of traumatic effects that trigger neurosis in these similarities to the plot of novels were tried to be revealed. In addition, with this study, the psychic states of heroes in the novels and their effects on the plot were revealed not only through a single theory of those who work on psychoanalysis, but as a whole; With contributions to the psychoanalytic evaluation of formal features of postmodernism, images of psychic impulse under the traumatic effect of striking events reflected from authors’own lives that triggered inspiration in the creation process of the novels were revealed.