İlkokul çocuklarının ebeveynlerinin tutumları, bilişsel esneklik düzeyleri ve çocuklarında algıladıkları kaygı arasındaki ilişki

Abstract

Bu araştırma, ebeveynlerin tutumları ve bilişsel esneklik düzeyleri ile çocuklarının kaygı düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma ilişkisel tarama modeli çerçevesinde yürütülmüş, veriler nicel yöntemlerle toplanmıştır. Evreni, 2024-2025 eğitim-öğretim yılında İstanbul’da yaşayan ve çocukları ilkokula giden ebeveynler oluşturmaktadır. Örneklem, kolayda örnekleme yöntemiyle seçilen ve çevrim içi ankete katılan 340 ebeveynden oluşmuştur. Veri toplama aracı olarak; Aile Bilgi Formu, Dennis ve Vander Wal tarafından geliştirilen, Gülüm ve Dağ (2012) tarafından Türkçeye uyarlanan Bilişsel Esneklik Envanteri; Gülay Ogelman ve Özyürek (2021) tarafından geliştirilen Anne-Baba Tutum Ölçeği; Spence (1998) tarafından geliştirilen, Orbay ve Ayvaşık (2006) tarafından Türkçeye uyarlanan Spence Çocuklar için Kaygı Ölçeği-Ebeveyn Formu kullanılacaktır. Çocukların kaygı düzeylerinin ebeveynin cinsiyetine göre anlamlı düzeyde farklılaştığı, erkek ebeveynlerin çocuklarının kaygı düzeyini kadınlara göre daha yüksek algıladığı tespit edilmiştir. Öte yandan, ebeveyn yaşı, gelir ve çalışma durumu gibi demografik değişkenlerde anlamlı bir farklılık saptanmamıştır. Eğitim düzeyine göre ise anlamlı bir fark bulunmuş; eğitim düzeyi lise ve altı olan ebeveynler, çocuklarının kaygı düzeyini daha yüksek algılamıştır. Yapılan korelasyon analizlerinde; bilişsel esneklik ile çocuk kaygısı arasında orta düzeyde, negatif yönlü anlamlı ilişki bulunmuştur. İstendik ebeveyn tutumları ile kaygı arasında düşük düzeyde negatif, istenmeyen tutumlar ile kaygı arasında ise orta düzeyde pozitif anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Çoklu regresyon analizi sonucunda ise; bilişsel esneklik düzeyi, çocuk kaygısını negatif yönde ve anlamlı şekilde yordayan en güçlü değişken olarak bulunmuştur. İstenmeyen ebeveyn tutumları pozitif yönde anlamlı bir yordayıcı olarak kaygı düzeyini etkilerken, istendik tutumların modelde anlamlı bir etkisi saptanmamıştır. Bu bulgu, istendik tutumların dolaylı ya da aracı değişkenler yoluyla etkili olabileceğini düşündürmektedir.

This study aims to examine the relationship between parental attitudes, cognitive flexibility levels, and children's anxiety levels. Conducted within the framework of a relational screening model, the research utilized quantitative methods for data collection. The population consists of parents residing in Istanbul during the 2024–2025 academic year whose children attend primary school. The sample includes 340 parents selected through convenience sampling who completed an online questionnaire. Data were collected using the Family Information Form; the Cognitive Flexibility Inventory developed by Dennis and Vander Wal and adapted into Turkish by Gülüm and Dağ (2012); the Parental Attitude Scale by Gülay Ogelman and Özyürek (2021); and the Spence Children’s Anxiety Scale–Parent Version, developed by Spence (1998) and adapted by Orbay and Ayvaşık (2006). Results indicate that children’s anxiety levels significantly differ by parental gender, with male parents perceiving higher anxiety in their children. No significant differences were found based on parental age, income, or employment status. However, parents with a high school education or lower perceived their children’s anxiety as higher. Correlation analyses revealed a moderate, negative relationship between cognitive flexibility and child anxiety. While desirable parental attitudes had a weak negative correlation with anxiety, undesirable attitudes showed a moderate positive correlation. Multiple regression analysis identified cognitive flexibility as the strongest negative predictor of child anxiety. Undesirable parental attitudes were a significant positive predictor, whereas desirable attitudes had no significant effect, suggesting their impact may be indirect or mediated through other variables.